Krimpen en interen (of niet)

De titel klinkt optimistisch, ‘Naar een nieuw perspectief’, en het lied waarmee de tekst van het rapport inzet – in de geloofstaal waarin Huub Oosterhuis het kerkgebouw beschrijft in de eerste strofe van Lied 276 NLB – is vol van verwachting en vertrouwen. Maar de cijfers die ons in ‘Naar een nieuw perspectief’ worden voorgelegd doen vrezen dat de deuren van onze kerkgebouwen eerstdaags gesloten zullen moeten blijven. Met de voorzitters van de Algemene Kerkenraad (AK) en het College van Kerkrentmeesters (CvK), Josha Veger en Vincent van Ravels, is Kerk in Stad in gesprek gegaan over de bevindingen van het rapport en over de verdere afhandeling van de analyse door de Protestantse Gemeente Groningen (PGG).

Pieter Bootsma

We lezen het rapport dat de Commissie Perspectief, die door de Algemene Kerkenraad op 18 november 2024 is ingesteld,* op 26 mei 2025 aan de AK heeft uitgebracht. De opdracht van de commissie luidt om onderzoek te doen naar de mogelijkheden om in de nabije en verdere toekomst tot een sluitende begroting van de PGG te komen, iets waarvan in de afgelopen jaren geen sprake is geweest. De uitkomsten van de analyse zijn somber stemmend.

De commissie, die vijf keer bijeen zal komen, is gerekruteerd uit de vijf wijkgemeenten, de andere vierplekken en de voorgangers van de PGG om de uitkomsten uit haar werk zoveel mogelijk draagvlak mee te geven. Zulks zou op voorhand minder het geval zijn als de bemensing zou zijn gezocht onder deskundigen en professionals, aldus de voorzitters. Zelf wilden ze van de commissie geen deel uitmaken zodat ze hun handen vrij hebben als ze de gang van het rapport door de gemeente begeleiden.

Leeftijdsverdeling

De analyse

Deze laat zien dat de PGG over steeds minder protestantse ‘adressen’ beschikt, een steeds kleinere aanwezigheid in het ledenbestand van de jongere leeftijdsgroepen vertoont en een groeiend financieel tekort laat zien dat niet meer volledig wordt opgevangen door de revenuen van het vermogen. Er is daardoor sprake van interen op het vermogen, waarbij de trend is dat het interen steeds grotere vormen aanneemt.

Gemiddeld tekort

Het tweede deel van het rapport behandelt de vraag wat er mogelijk door de gemeente kan worden gedaan om weer tot een sluitende begroting te komen. Daarbij worden twee sporen gevolgd: er zal op de leden een appel moeten worden gedaan de jaarlijkse bijdrage in het kader van Kerkbalans te verhogen (de commissie heeft uitgerekend dat met een gemiddelde verhoging van ieders bijdrage met € 150 in de jaren 2020-2023 de begroting sluitend zou zijn geweest). En er zal in de uitgaven structureel worden gesneden door zo mogelijk het personeelsbestand te verkleinen en in te grijpen in de gebouwenexploitatie door meer te verhuren en te overwegen het gebruik van een van de beide monumentale kerken af te stoten. (Overigens zonder dat de desbetreffende wijkgemeenten worden samengevoegd.)

Het zijn sporen die gelijktijdig moeten worden gevolgd omdat de voorziene krimp in het aantal leden toch gepaard zal gaan met verminderde inkomsten terwijl bovendien de inflatie zijn werk zal doen. Met andere woorden: er valt niet aan te ontkomen dat de tering naar de nering moet worden gezet. Een en ander krijgt in het tweede deel vorm in het onderscheiden van een vijftal mogelijke toekomstscenario’s die keuzemogelijkheden aangeven voor de onderzoeksrichting naar de beste oplossing voor de opzet van de PGG.

Voortzetting huidig beleid

De ontvangst van het rapport

De beide voorzitters blijken de uitkomsten van de analyse van de financiële positie wel te hebben verwacht. “We zagen wel aankomen dat het naar de kerk gaan meer kost dan wat we ervoor betalen.” Wat de keuze tussen de scenario’s betreft inzake de toekomst van de gemeente, zijn wel wat meer onderliggende lagen te betrekken dan alleen de financiële laag. De voorzitters voelen er veel voor om het verdere proces mede door een deskundige buitenstaander te laten begeleiden. Afslagen mogen niet worden gemist bij het beschouwen van de vraag hoe het verder moet.

Scenario’s

De analyse van de financiële positie blijkt in de vergadering van 26 mei door de AK algemeen te worden gedeeld, evenals de conclusie dat het scenario dat de zaak op zijn beloop laat wordt afgewezen. Er moet verantwoordelijkheid worden genomen om de problemen aan te vatten. Afgesproken wordt dat elkeen het rapport voorlegt aan ‘zijn’ kerkenraad, resp. gremium zodat deze gezelschappen zich kunnen bezinnen op de inhoud. De eventuele opmerkingen worden door de AK besproken in de discussie over de mogelijke oplossingsrichting.

Tijd van onderzoek

Op 7 juli komt de AK weer bijeen. De bespreking zal dan volgens de voorzitters moeten leiden tot het bedenken van een onderzoeksrichting voor het oplossen van de vraag hoe ‘de PGG met een sluitende begroting’ eruit zal zien en het vaststellen welk orgaan of welke commissie van welke wijkkerkenraad en welk college van de AK verantwoordelijk wordt voor welke onderzoeksopdracht: de suggesties die in dezen in het rapport gedaan worden behoeven nadere uitwerking.

Geen paniek, er is tijd

De voorzitters vinden het ook heel belangrijk dat de leden van de PGG worden bewogen mee te denken over de problematiek die in het rapport aan de orde is. De leden worden tegelijk ook geconfronteerd met het appel op een vermeerderde bijdrage aan de kerk. Per slot maakt het vermogen van de kerk het nog steeds mogelijk niet in paniek te raken en de tijd te nemen voor het proces van bezinning, onderzoek en besluiten. “We zien het als onze eerste verantwoordelijkheid het proces zo te laten verlopen dat we er samen als leden van de ene en dezelfde gemeente uitkomen.”