Toen ik voor mijn opleiding tot predikant de belijdenisgeschriften moest lezen, kreeg ik daar een bijzondere opdracht bij: Probeer deze teksten eens met liefde te lezen. Dus niet direct uitvlooien waar jij het allemaal niet mee eens bent en dan alvast de messen slijpen. Lees ze eens oprecht met liefde. Bedenk daarbij dat deze oude teksten geschreven zijn om mensen te verbinden en om geloofsonzekerheid weg te nemen die grote angsten teweeg kon brengen.
Ds. Jan Willem Nieboer
Het vraagt veel liefde van mij om de geloofsbelijdenis van Nicea te lezen. Precies 1700 jaar geleden werd de tekst geschreven. Het christendom stond toen op de drempel om zich te verbinden met de macht van de Romeinse keizer. Het moment om met enige dwang de neuzen in dezelfde richting te krijgen. Een stroming die moeite had met het idee dat Jezus één met God was, werd er stevig afgeserveerd. En passant werd in Nicea ook voor een andere paasdatum gekozen dan de joodse. Alsof de kerk afstand wilde nemen van haar ouderlijk huis. Dat doet enige alarmbellen bij mij rinkelen.
Ontzettend verschrikkelijk machtig
Toch blijft die opdracht van mijn oude professor in mijn hoofd zingen. Dus ik slik mijn wantrouwen in, begin met liefde te lezen maar verslik me na zeven woorden in het woord ‘almachtig’. Het klinkt alsof de kerkvaders God met dat woord in de overdrive gezet hebben. Mensen kunnen machtig zijn, heel machtig, heel verschrikkelijk machtig, heel ontzettend verschrikkelijk machtig. Nou, dan is God machtig met het woordje ‘al’ ervoor: al-machtig. Lekker puh, daar kan geen mens aan tippen.
Arme God. Met zijn almacht wordt Hij een soort Trump of Poetin in het kwadraat. Daar moet je toch niet aan denken!?
“Gods almacht kun je alleen met liefde lezen en begrijpen”
Trump, wees mild
Kan ik dat woord almachtig ook met liefde lezen? Ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat Gods almacht iets doet met wat wij onder macht verstaan. Dat het die macht nog veel verder opblaast dan met factor tien of honderd. Zover dat het helemaal uit elkaar knalt. Dat zou mooi zijn. Dan betekent almachtig: op zo’n manier machtig dat het op geen enkele manier past in onze manier van denken over macht. Het stelt iedere vorm van menselijke macht onder kritiek. Zoals de anglicaanse bisschop Mariann Budde in Washington, die in alle rust vanaf haar preekstoel rechtstreeks tot president Trump spreekt in naam van deze almachtige God: “Be mild, wees mild tegen degenen die nu bang zijn.” Gods almacht wordt zo iets heel anders dan de macht van opgeblazen mannetjes die talloze anderen onder hun ego verpletteren.
Machteloos
Het woord almacht kan niet zomaar losgeknipt worden uit de rest van de geloofsbelijdenis. Wie verder doorleest in de geloofsbelijdenis, ontdekt dat de almachtige God ‘één in wezen’ is met een mens die verpletterd werd door dit soort megalomane types. Wie op zoek is naar Gods almacht moet blijkbaar gaan zoeken bij hen die op deze aarde machteloos zijn. God is één in wezen met hen. Wie hen monddood maakt, maakt God monddood. God laat zich met hen monddood maken en erger. Hij huilt met hen, lijdt met hen en sterft met hen. Gods almacht is het soort macht dat radicaal afstand doet van iedere troon. Het soort macht dat zich opoffert uit liefde. Kijk, daar is dat woord liefde weer. Gods almacht kun je alleen met liefde lezen en begrijpen.
Het laatste woord
Maar dan is onze geloofsbelijdenis nog niet uit. Het gaat maar door. Er komen daarna woorden als ‘verrezen’, ‘ten hemel’, ‘oordelen de levenden en de doden’. Kom er maar eens om. Zoals het eerste woord was aan deze God, is ook het laatste woord aan Hem. Hij omvat deze hele wereld. Met die paar mensen die haar in haar macht menen te hebben en al die mensen die menen in hun macht te zijn.
Tegengeluid
Met liefde wordt de geloofsbelijdenis van Nicea het ultieme tegengeluid. Geen protest, dat is te zwak uitgedrukt. Het is een diepe overtuiging dat deze wereld op iets heel anders is gestoeld dan op de kinderachtige macht van de grootste, de rijkste en de sterkste.
Een maatje te groot
Tot slot: Als ik deze geloofsbelijdenis met liefde lees, dan kan het niet alleen van mijn kant komen. Liefde is nooit eenzijdig. Ik spreek met deze geloofsbelijdenis niet alleen mijn geloof uit. Het is ook andersom. Misschien wel vooral andersom. Ik spreek me er geloof mee in. Niet alleen het woord almacht, maar alle woorden van deze geloofsbelijdenis zijn een maatje te groot voor mij. Dat is de bedoeling. Door ze in mijn mond te nemen, er rustig op te kauwen, kan ik er langzaam maar zeker in gaan wonen. Niemand in dit hele universum die dan nog macht heeft over mij.
