Nationaal eigenbelang roert de trom, America First! En: we zetten de Nederlander op 1! Riedels waar populisten en op de borst roffelende autocraten dol op zijn. In dit essay een poging om de ramp waarop de wereld af dreigt te stevenen, in wat cijfers en beelden te vatten.
Reinder de Jager
Er waait een bedompte lucht over de wereld – alsof we de ventilator van onze auto continu afgesteld hebben op intern circuleren en geen verse lucht van buiten toelaten. Nationaal eigenbelang roert de trom, America First! En: we zetten de Nederlander op 1! De kortingen op wereldwijde hulpprogramma’s, op ontwikkelingssamenwerking, zijn gigantisch. En wie denkt: mooi toch – we kunnen dat geld goed besteden om arme mensen in Nederland te helpen, zal van een koude kermis thuiskomen. Dat geld zal daar helemaal niet terechtkomen – maar wel bij de wapenhandel. Maar misschien ben ik wat cynisch gestemd vandaag.
Ontwikkelingssamenwerking uit eigenbelang
Uiteindelijk zal blijken dat dit egocentrisme geen weldoordacht eigenbelang dient; het keert zich als een boemerang tegen ons. Ontwikkelingssamenwerking (ik noem het bewust geen Ontwikkelingshulp) is een tweesnijdend zwaard: arme landen hebben er baat bij, maar wij net zo goed. Het is een ingewikkeld kluwen van veiligheid en klimaat, van evenwicht en balans. Doorbreek je die met de botte bijl, door simpelweg op alles te korten, dan snijd je ook in je eigen vlees.
Voorbij de borrelpraat
De branchevereniging Partos (voor internationale samenwerking, meer dan honderd organisaties werken daarin samen) geeft een mooie folder uit met de pakkende titel: Voorbij de borrelpraat. Een goede folder om eens door te nemen als je naar zo’n familiebijeenkomst gaat waar mensen afgeven op ontwikkelingssamenwerking – je krijgt argumenten aangereikt. Die organisatie heeft een mooie website om je te oriënteren op alles wat met ontwikkelingssamenwerking te maken heeft. Ook onze eigen Kerk in Actie is lid van deze club.
Eigen land
Ons kabinet, in de persoon van Reinette Klever, u weet wel, die vrouw van Ongehoord Nederland, minister van Buitenlandse Handel en (badinerend) Ontwikkelingshulp, gaat diep snijden in het budget voor ngo’s (niet-gouvernementele organisaties). Die moeten maar andere bronnen aanboren, want ‘niet-gouvernementeel’ immers. Nederland stopt na het aflopen van contractuele verplichtingen met alle projecten op het gebied van vrouwenrechten, gendergelijkheid, beroeps- en hoger onderwijs, en sport en cultuur. Verder wordt er flink gekort op klimaat, het maatschappelijk middenveld en multilaterale samenwerking. De bijdragen aan het VN-kinderfonds Unicef en VN-ontwikkelingsorganisatie UNDP worden gehalveerd. Kijk eens hoe de waterschappen reageren op deze bezuinigingen: hun Blue deal, water voor iedereen, staat op de tocht.
‘‘Dit kabinet stelt het belang van Nederland weer voorop, ook binnen de portefeuille Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp.”
Inkomsten voor bedrijven
Vanaf 2027 moet de minister 2,4 miljard euro bezuinigen op haar departement. Klever ziet ontwikkelingshulp nadrukkelijk primair als een inkomstenbron voor het Nederlandse bedrijfsleven. “Nederlandse ondernemers moeten meer geld binnenhalen. Een derde van ons inkomen verdienen we met handel in het buitenland. Dat willen we laten toenemen met de inzet van ontwikkelingshulp,” vertelde ze De Telegraaf. Dat betekent dat ze die hulp instrumenteel maakt aan eigenbelang: handel en economie, veiligheid en stabiliteit, en migratie gaan de speerpunten vormen in haar beleid. Andere beleidspunten waarop Nederland een reputatie had, zoals vrouwenrechten, genderissues en onderwijs, sneuvelen kennelijk.
Onder de maat
Door de afspraken in het Hoofdlijnenakkoord blijft er in 2029 een budget van 3.8 miljard over en daalt het percentage dat Nederland uitgeeft aan ontwikkelingshulp van 0,62% van het bruto nationaal inkomen in 2024 naar 0,44% in 2029. Fatsoenlijke landen horen volgens internationale vaste afspraken 0,7% procent aan ontwikkelingssamenwerking uit te geven. Een schaamtevol gegeven dus.
Amerika
Denken we het ergste gehad te hebben, komen de VS met hun schaamteloze egoïsme om de hoek kijken. Met grove pennenstreken haalt Trump van alles weg. USAID (United States Agency for International Development) moet het ontgelden. En dat heeft enorme gevolgen voor de internationale gezondheidszorg, schreef de New York Times op 2 maart 2025:
- Tot 18 miljoen extra gevallen van malaria per jaar, en 166.000 extra doden
- 200,000 kinderen verlamd door polio per jaar, en heel veel infecties
- Een miljoen kinderen per jaar ondervoed – vaak fataal
- Meer dan 28000 nieuwe gevallen van besmettelijke ziekten als Ebola en Marburg per jaar…
Kille cijfers, die ons pas wat doen als we individuele slachtoffers erbij zien. We kunnen ons niet voorstellen dat we in erbarmelijke omstandigheden ziek worden, niet te eten hebben… Dat is onze beperking.
Zuid-Afrika
Onderzoeksprogramma’s naar HIV en tuberculose (een ziekte die veel HIV-geïnfecteerden krijgen), worden rücksichtslos stopgezet. Die programma’s waren beloftevolle inspanningen om deze ziekten onder controle te krijgen. Nu worden dokters en onderzoekers in één keer de middelen uit handen geslagen.
Wat wij kunnen doen
Machteloosheid is een ernstig gevolg van al te veel cijfers. We zien wat er gebeurt, maar kunnen er niks mee. Nee, dat is niet helemaal waar. We kunnen anders stemmen – dat is één. We kunnen die ene euro overmaken aan diaconale projecten – dat is twee. Kerk in Actie doet een serieus beroep op ons – dat is drie. Laten we dit niet zomaar gebeuren. Protesteer, kom in actie, vecht tegen de vooroordelen – ook in onszelf – over ontwikkelingssamenwerking. Wij worden betere mensen als we het bredere verband zien.
Zet die ventilator naar de buitenwereld open. Frisse lucht, dat willen we toch?
