Rixt van Gosliga (60+) is initiatiefneemster van de herdenkings-/wandeltocht die dit jaar in drie dagen van Westerbork via Assen en Groningen naar Grijpskerk wordt gelopen. Drie dagen lopen in de voetsporen van 116 vrouwen die in 1945 in Kamp Westerbork gevangen werden gehouden omdat ze in het verzet zaten tijdens de oorlog. Ze werden net voor de bevrijding als menselijk schild door meer dan 200 Wehrmachtsoldaten ’s nachts uit Kamp Westerbork meegenomen.
Jasja Nottelman
Ze moesten in de eerste nacht lopen van Westerbork naar Peelo (ten noorden van Assen). In de tweede nacht liepen ze van Assen naar Groningen. Ze sliepen overdag in ’t Hooihuis aan de Friesestraatweg in wat nu Vinkhuizen is. De laatste nacht liepen ze van Groningen via Aduard, waar een aantal vrouwen werd vrijgelaten, tot voorbij Grijpskerk. Bij een boerderij aan de Pieterzijlsterweg werden ze de volgende ochtend vrijgelaten.
De meeste vrouwen liepen terug naar Grijpskerk, waar ze hartelijk werden opgevangen. Ze kregen schoenen en kleding, hun haren werden geknipt. Op 15 april werd Grijpskerk bevrijd, de vrouwen konden naar huis. Sommigen werden opgehaald door familie, anderen gingen zelf naar huis.
Rixt, je bent gegrepen door dit verhaal, zou je jezelf eerst willen voorstellen?
“Ik woon in Winsum samen met mijn echtgenoot en we hebben er twee zoons opgevoed. Ik ben tuinontwerper en geef tuinadvies (De Korenbloem, tuinen met visie) en heb na mijn opleiding aan de tuinbouwschool eigenlijk altijd in het groen gewerkt. Dat groen vind ik belangrijk: ik probeer mensen bewust te maken van de waarde van groen en ga daarom voor weinig bestrating in de tuin.
“De motivatie om me bezig te houden met de Vrouwenmars van 1945 is: het is lokale geschiedenis, ik houd van wandelen en ik vind het belangrijk om vrijwilligerswerk te doen, maar het belangrijkste vind ik wel dat we de vrouwen eren en herdenken die hun leven waagden voor onze vrijheid.”
Hoe ben je de Vrouwenmars op het spoor gekomen?
“In 2020 heeft het Oorlogs-en Verzetscentrum Groningen het initiatief genomen om het verhaal van de Vrouwenmars onder de aandacht brengen. Samen met Tocht om de Noord hebben ze de wandeltocht gehouden in 2021. Dat was een eenmalige samenwerking. Dit is de aanleiding voor mij geweest om de organisatie samen met een wandelvriendin op te pakken. Eerst hebben we het alleen met vrouwen gelopen. Nu is het voor iedereen opengesteld.”
Wat is het verhaal achter de Vrouwenmars?
“Dat is precies wat we met het lopen van de Vrouwenmars beogen: de verhalen van de vrouwen die de mars hebben gelopen opdiepen en hen op deze manier herdenken en eren. Van verschillende vrouwen zijn er dagboeken bekend, ze hebben vrij gedetailleerd beschreven wat er gebeurde ten tijde van hun gevangenname, het verblijf in Kamp Westerbork en hoe ze uit het kamp zijn vertrokken tot en met de bevrijding in Grijpskerk. Op de site www.vrouwenmars1945.nl zijn al diverse korte levensbeschrijvingen van de vrouwen te lezen. We hopen steeds meer te weten te komen. In april verschijnt het boek Vrouwenmars 1945.”
Hoe moeten de we driedaagse wandeltocht zien?
“Het is uiteindelijk ook een verhaal van nu: ook nu gaan mensen in verzet, worden mensen gevangengenomen en is vrijheid een groot goed.
“Op vrijdag 11 april beginnen we in Westerbork en staat het thema verzet centraal, tijdens de wandeltocht kun je via een paar vragen nadenken over dit thema.
“Zaterdag 12 april vervolgen we de mars vanuit Assen en gaat het over gevangen zijn.
“Zondag 13 april lopen we van Groningen naar Grijpskerk en is vrijheid het thema.
“Zo wordt een historisch verhaal met de werkelijkheid van nu in verband gebracht. Op diverse plekken worden verhalen van toen uitgebeeld door straattheater. Elke dag is er ook een korte route van ongeveer vijf kilometer voor mensen die graag willen herdenken, maar niet heel ver willen of kunnen lopen. Inmiddels hebben al heel veel mensen zich ingeschreven voor de tocht en zijn we nu bezig om met vrijwilligers de dagen te ondersteunen.”
De route van de Vrouwenmars wordt permanent gemarkeerd. De beeldhouwers Natasja Bennink en Gert Sennema maken vijf beelden. In elk van de gemeenten waar de Vrouwenmarsroute doorheen loopt, komt er een.
Wie meer wil weten: kijk op www.vrouwenmars1945.nl
