Beweging zit in de kern van geloven, lazen we hier. Pelgrimeren is ook een activiteit op het snijvlak van kerk en maatschappij. Zeker in de provincie Groningen barst het van de pelgrimsroutes. Benieuwd naar wat er mogelijk is, na het verslag van de jubileumexpositie in Kloostermuseum Aduard in het vorige nummer? Zo stap je in deze eeuwenoude traditie.

Wat is pelgrimeren?
Het woord ‘pelgrimeren’ komt uit het Latijn. Het woord voor pelgrim, peregrinus, is samengesteld uit per (door, over, voorbij) en ager (akker). Een pelgrim is dus iemand die door of voorbij de akkers trekt. In het Middelnederlands werd een pelgrim ook wel peregrijm en pellegrijm genoemd.

Pelgrimeren is zo oud als de mensheid en komt voor binnen vrijwel alle culturen en religies. Vaak zijn het routes naar heilige plaatsen, zoals Jeruzalem of Rome, of wandelt men in de voetsporen van een heilige. Het verschil tussen een gewone wandeling en een pelgrimage heeft meer met intentie dan met de activiteit zelf te maken. Een wandeling met een spirituele, morele of existentiële lading noemt men doorgaans een pelgrimage.

Kan dat in Groningen?
Zeker! Met de vele uitgestrekte akkers die onze provincie rijk is, zijn er diverse wandeltochten en pelgrimages uitgezet. Enkele bekende routes zijn:

• Pieterpad: van Noord-Groningse Waddenkust naar de Sint-Pietersberg in Zuid Limburg;
• Jakobspad: van Uithuizen naar Hasselt en sluit aan op de eeuwenoude route naar Santiago de Compostela;
• Clarapad: vanaf de Sint-Jozefkathedraal in Groningen, via de Andreas van Zorgvlied naar de Clarissenzusters in Megen. Je kunt het pad daarna vervolgen naar het jongerenklooster van Taizé in Frankrijk en uiteindelijk zelfs naar het klooster van San Damiano in het Italiaanse Assisi.

Maar er zijn veel meer routes. Zo heeft de stichting Pelgrimeren in Groningen in totaal bijna 250 wandelingen op hun website staan die je zelfstandig of met een groep kunt lopen. Per jaar zijn er ook enkele begeleide pelgrimages. Lijkt het je leuk om gids te worden, meld je dan aan via www.spig.nl.

Verschillende invalshoeken
Ik merkte al op dat voor een pelgrimage er meestal een spirituele, morele of existentiële lading meespeelt. Dat kan komen door de bestemming of door een persoonlijk doel. Peter Dijkstra, oprichter van Pelgrimeren in Groningen, onderscheidt zeven (elkaar overlappende) invalshoeken voor eigentijds pelgrimeren:

1. Wandelen en wortelen: in de geschiedenis, in je lijf, in de natuur en de geestelijke geschiedenis van vele generaties voor ons.
2. Kerken en kloosters bezoeken: met ruim 180 kerken en sporen van 34 kloosters is onze provincie rijk bezaaid.
3. Natuur ervaren: door ons weer te verwonderen over de natuur komen we meer in contact met ons natuurlijke zijn.
4. Landschap lezen: elementen in het landschap leren herkennen, het lijnenpatroon van sloten, de verkaveling, het reliëf, de waterwegen, de bebouwing, het landgebruik, de gewassen en flora en fauna. Door de onderlinge verbanden te herkennen gaat de historie van een landschap langzaam open als een geschiedenisboek.
5. Cultuurhistorie ontdekken: Groningen heeft een ongekend aantal cultuurhistorische schatten. Het merendeel is nog intact en er zijn veel sporen te ontdekken van de cultuurhistorie.
6. Bezinnen en inspireren: Wat is belangrijk voor je, wat drijft je? Voor welke moeilijke overgangen sta je in het leven of welke verlieservaringen heb je geleden en wil je al wandelende overdenken? Tijdens het wandelen verlopen dergelijke processen heel anders dan thuis in een stoel.
7. Christelijke spiritualiteit ervaren: Elke wandeling heeft een eigen spiritualiteitswerkvorm. Dat kan sterk uiteenlopen met verwerkingsvormen over een gewelfschildering, een muziekstuk, een overdenking van een van de kerkvaders, een dier of plant, maar ook meer sociaal-emotionele thema’s als troost komen aan bod. Of de stilte staat tijdens een wandeling centraal. De thema’s zijn veelal gekoppeld aan wat we onderweg en in de kerken tegenkomen.

Kloosters
De lezers die mij een beetje kennen, zal het niet verbazen dat met name de kloosters mij boeien. Van de 34 kloosters in Groningen zijn slechts twee kloosterkerken (Ten Boer en alleen het koor in Thesinge), één ziekenzaal (Aduard) en één klooster nagenoeg intact (Ter Apel) overgebleven. Verder zijn er nog diverse sporen te vinden in het landschap en zijn kloostermaterialen verwerkt in kerken of andere oude gebouwen. Een schematisch overzicht van de spreiding van de belangrijkste kloosters in Groningen geeft een indruk van de rijke kloostertradities in onze provincie:

Kloosterpelgrimage Aduard
Stichting Pelgrimeren in Groningen en Stadsklooster Groningen organiseren samen een kloosterwandeling op Tweede Pinksterdag (6 juni) van 13:00 tot 17:30 uur te Aduard. Het programma bestaat uit een wandeling van acht kilometer onder begeleiding van een gids, een bezoek aan het Kloostermuseum Aduard en de Ziekenzaal van het voormalig Cisterciënzer Klooster en een afsluitende vesper met medewerking van de Gregoriaanse schola onder begeleiding van Ton Tromp. Uiteraard is het mogelijk om tijdens het lopen met de app de 3D-reconstructie van het oude klooster te zien.

De kosten bedragen € 12,50 p.p. en er kunnen maximaal honderd mensen mee doen. Voor meer informatie en online aanmelden, zie: bit.ly/spig-6juni2022.

 Voor degenen die liever fietsen dan wandelen is er ook een fietspelgrimage georganiseerd door Groningen-Zuid en PKN-Aduard. Deze tocht begint bij het bezoekerscentrum van Klooster Yesse nabij Haren en gaat langs een aantal mooie plekken naar klooster Aduard. Voor de terugtocht is ook een speciale route gemaakt, zodat je niet twee keer hetzelfde ziet.

Ook de fietspelgrims zijn hartelijk welkom bij de afsluitende vesper met de Gregoriaanse schola. Opgave voor de tocht (max. dertig deelnemers) is noodzakelijk en kan tot 30 mei. Op dit moment zijn nog niet alle details van de fietstocht bekend. Na opgave wordt u op de hoogte gehouden van de nog onbekende details. De kosten voor de fietspelgrimage zijn ook € 12,50 p.p. te storten op NL23 INGB 0003303911 t.n.v. Nellie Geluk. Aanmelden voor de fietspelgrimage via e-mail bij acakkerman1@gmail.com of nelliegeluk@planet.nl.