Er zijn van die klassieke boeken waarvan menigeen de titel kan noemen, maar dan houdt het daarmee wel op; lezen doen we ze niet (meer). Ik durf wel te stellen dat menigeen onder u de naam Thomas Kempis wel eens gehoord heeft, en de titel van zijn boek De Navolging van Christus (De Imitatione Christi).

Nu is er een nieuwe vertaling van dat beroemde werk verschenen – een frisse vertaling van een zeshonderd jaar oud boek, door latinist Frank de Roo die geprobeerd heeft het poëtische Latijn van het origineel in net zo zangerig Nederlands over te zetten. Ik beschik over de hebbelijkheid dat ik het niet kan hebben om een boek ongelezen beroemd te laten zijn. Dan moet ik het toch (proberen te) lezen. Maar u zult het me niet euvel duiden dat ik het boek, ter dikte van een degelijke bijbel, nog niet ‘uit’ heb en toch een bespreking eraan waag.

Want wat de vertaler doet, is buitengewoon. In ongeveer dertig essays en inleidingen die in dit boek opgenomen zijn, en met een uitgebreid notenapparaat, probeert hij uit alle macht dit boek voor ons begrijpelijk en aantrekkelijk te maken, de wereld van Thomas Kempis dichterbij te brengen. Hij was aanhanger van de Moderne Devotie, waarvan de kern in Deventer lag (ga vooral eens naar het museum daar dat die stroming uitlicht). Een voorloper van de reformatie, maar binnen de moederkerk. Wat heeft die monnik, Thomas, ons nu nog te zeggen…

Zijn naam, Thomas Hemerken van Kempen, in het Latijn Thomas de (spreek uit: dee) Kempis (Thomas uit [het plaatsje] Kempen), is later foutief Thomas à Kempis geworden. De Roo vertaalt de titel met De imitatie van Christus, wat volgens hem meer benadrukt dat een mens gelijk moet worden aan Christus.

Hoe moet je zo’n werk nu lezen? Ikzelf lees het zoals je de bijbel leest: elke dag (in de kleine week dat ik het boek nu heb) een hoofstukje van één bladzijde – dus vandaag lees ik hoofdstuk 5 van het eerste boek – en dan herkauwen. Van de dertig essays in het boek heb ik er nu drie achter de kiezen, waaronder een boeiende en nauwkeurige levensbeschrijving van Thomas. Dat betekent dat dit boek het komende jaar met mij zal meegaan. Niet dat de taal te moeilijk is, of de gedachtegang te diep. Maar elke zin heeft wel zijn eigen lading, bijna als een aforisme. Een voorbeeld? Uit hoofdstuk 2 (‘nederig denken van zichzelf’) van het eerste boek: “Hoe meer en hoe beter je weet, des te strenger zul je daarom beoordeeld worden, tenzij je heiliger hebt geleefd. Verhef je dus niet op enige kunst of kennis, maar vrees liever de kennis die jou gegeven is.” Dat is voor mij, uit een onderwijzersgeslacht, wel een eyeopener…

Thomas schreef dit werk als een soort levensleidraad, voor zijn medemonniken, voor zichzelf, voor andere gelovigen, en naar gebleken is: ook voor mensen in later eeuwen. De Roo toont aan dat menig filosoof, menig kunstenaar, menig schrijver door zijn werk is aangeraakt. Thomas deed er twintig jaar over – dus is het niet teveel gevraagd om mij een jaar lang met hem bezig te houden. Ik hoop dat er ook onder u mensen zijn die zich willen laten meevoeren… En genieten van tekst en prachtige illustraties!

---

Thomas Kempis, De imitatie van Christus, vertaald en ingeleid door Frank de Roo
Utrecht: KokBoekencentrum, 2024
ISBN 978 90 435 4131 2 | € 39,99