In het afgelopen jaar werd het leven en werk van Simone de Beauvoir (1908-1986) opnieuw belicht. De Nederlandse vertaling van de biografie van de hand van Kate Kirkpatrick verscheen, getiteld Simone de Beauvoir – een leven. De oorspronkelijke titel is Becoming Beauvoir – a life. Daarin valt een toespeling te beluisteren op de beroemde regel uit De tweede sekse, het boek waarmee De Beauvoir tot icoon van het feminisme werd. In het Engels luidt die regel: “One is not born a woman, but becomes one”. Simone de Beauvoir is een vrouw geworden die zich juist door haar intellect en creativiteit aan de rolpatronen en maatschappelijke verwachtingen heeft kunnen ontworstelen.
Marga Baas
Ik heb de veelgeprezen biografie nog niet gelezen, maar ben vast van plan er binnenkort aan te beginnen. Kirkpatrick benadrukt de eigen, unieke betekenis van De Beauvoir als denker, schrijver en inspirerende voorvechter van de vrouwenemancipatie. Zij beperkt zich bepaald niet tot het partnerschap van De Beauvoir met Sartre. De vele publicaties waarin dat wel het geval is, vormen een treffende illustratie van wat De Beauvoir in haar magnum opus haarfijn heeft geanalyseerd: de man is in onze samenleving de norm, de vrouw is de ander die alleen betekenis heeft in haar verhouding tot de man.
De moed en de moeite die het kost om eigen keuzes te maken in een samenleving waarin van vrouwen wordt verwacht dat zij zich conformeren – niet aan biologisch bepaalde condities, maar aan aangeleerde culturele en religieuze gedragspatronen – vormt ook het thema in de novelle De onafscheidelijken. Simone de Beauvoir schreef dit verhaal in 1954, maar tijdens haar leven is het nooit gepubliceerd. Pas onlangs werd het in haar nalatenschap teruggevonden. De vertaling verscheen net als die van de nieuwe biografie in het afgelopen jaar.
We worden als lezer meegenomen in de geschiedenis van een innige vriendschap tussen twee meisjes, Sylvie en Andrée, gedurende de periode tussen beide wereldoorlogen. Ik trof in enkele recensies de vergelijking aan met de veel breder opgezette roman De geniale vriendin van Elena Ferrante. Ook in de novelle van De Beauvoir wordt alles verteld vanuit het perspectief van een van de twee meisjes, Sylvie. Zij raakt aan het begin van het schooljaar diep onder de indruk van haar nieuwe klasgenootje dat zich in haar ogen met de vrijmoedigheid van een volwassene gedraagt. De twee meisjes zijn dan negen jaar. De fascinatie van Sylvie groeit uit tot bewondering en liefde. Andrée is intelligent en sensitief, ze is een echte persoonlijkheid. Ze voeren samen gesprekken – over goed en kwaad, literatuur en filosofie, geloof en liefde. Ze maken plannen voor de toekomst. Aanvankelijk groeit Andrée op in een grote vrijheid. Maar met de jaren worden de touwtjes steeds strakker aangetrokken. Haar moeder legt Andrée zoveel verplichtingen op, dat zij op een keer opzettelijk haar voet verwondt om zich een aantal dagen in haar kamer te kunnen terugtrekken. Ze wordt bovendien gedwarsboomd in de keuze van een partner. Innerlijk raakt ze verscheurd door gevoelens van falen en schuld, zowel jegens God als jegens haar moeder. Aan de vriendschap tussen de meisjes komt een einde door het plotselinge overlijden van Andrée.
De novelle is gebaseerd op de vriendschap van Simone de Beauvoir en Elisabeth Lacoin, ofwel Zaza, die op 22-jarige leeftijd aan de gevolgen van een hersenvliesontsteking is gestorven. Zij werden ‘de onafscheidelijken’ genoemd. Anders dan Zaza heeft Simone wel de vrijheid kunnen veroveren om een eigen weg te kiezen, maar de dood van haar vriendin heeft haar steeds als een schaduw vergezeld.
Simone de Beauvoir, De onafscheidelijken, vertaald door Martine Woudt
Amsterdam: Cossee
ISBN 978 90 5936 937 5 | € 22,99
