Op 28 augustus was het precies zestig jaar geleden dat een charismatische predikant uit Atlanta, Verenigde Staten, met 250.000 volgers (nee, niet op sociale media) optrok naar Washington om hun eis om banen, vrijheid en gelijkberechtiging voor zwarten kracht bij te zetten. Een protestmars als een vorm van geweldloos verzet, na eeuwenlange onderdrukking en sociale segregatie. Het was in meerdere opzichten een gespleten samenleving. De leider was de 34-jarige baptistenpredikant dr. Martin Luther King jr., opgeleid als theoloog en filosoof. Mahatma Gandhi was zijn grote voorbeeld, hij was zelf een begenadigd spreker en sprak vaak in gelijkenissen.

Dat blijkt uit zijn preken, die voor een belangrijk deel bewaard zijn gebleven en in boekvorm verschenen.* Een feest om die te lezen. Tegelijkertijd realiseer je je hoe nog steeds racisme en discriminatie woekeren in onze samenlevingen, in hoofden en harten tot aan algoritmes toe.

Van waar die angst om mensen van kleur of met een andere godsdienst als niet gelijkwaardig te beschouwen? Terwijl we meer dan ooit zien hoe we op wereldschaal met elkaar verbonden zijn.

In zijn preek ‘Er was eens een dwaas’ zei King het zo: “Ieder mens zit gevangen in een onontkoombaar netwerk van wederkerigheid, geweven in een web van het noodlot. Wat van invloed is op de één, is van invloed op iedereen. Ik kan nooit zijn wat ik moet zijn totdat jij bent die je moet zijn, en jij kunt nooit zijn wat je moet zijn zolang ik niet ben wat ik moet zijn.”

Hij zette zich af tegen de kuddegeest van de onnadenkende massa, die uit veiligheid en gemakzucht kiest voor conformisme, en geen eigen standpunt durft in te nemen. Machthebbers hebben baat bij discriminerende wetten en sociale uitsluiting, om zo de gevestigde orde en belangen van een geprivilegieerde blanke elite te handhaven. Hij hekelde het liberalisme, maar ook de scheiding tussen zwarte en blanke kerken. Hij waarschuwde ook: “Het geloof bespaart je niet pijn en lijden, maar het kruis dat we opnemen gaat vooraf aan de kroon die we dragen,” zei hij. “Als je wordt opgepakt, doe dan de gevangenis eer aan met je aanwezigheid.”

De mars was een katalysator voor de Civil Rights Act van 1964 en de Voting Right Act van 1965. Een begin. Maar nog steeds is er geen sprake van een geïntegreerde samenleving, ook bij ons niet. Want liefde voor de medemens is niet afdwingbaar. Op zich rechtvaardige wetten zijn nog niet geïnternaliseerd. Uitsluiting en discriminatie zijn aan de orde van de dag – zie de sociale media. Woorden kunnen ook wapens ten kwade zijn.

Omdenken: dat kon King als geen ander. Hij had een droom, als een wenkend perspectief dat motiveerde tot geweldloze actie en ongehoorzaamheid. Een droom over Gods liefde, die ook voor ons een opdracht is, desnoods tegen de stroom in. Die boodschap heeft nog niets aan kracht ingeboet.

*) Sterk door de liefde. Preken die het hart raken. 1963 / Nederlandse vertaling 2018.