Beste lezer van Kerk in Stad. Als u gelovig bent, bent u blij met uw geloof? Als u een levensvisie hebt bent, bent u gelukkig met uw levensvisie? Deze vraag stel ik wel eens op mijn werkplek: het Universitair Centrum Psychiatrie. Daar word ik soms gevraagd of ik het gesprek wil aangaan met een patiënt van de polikliniek Angst & Dwang. Hij of zij worstelt met vragen over geloof en levensvisie.

Soms gaat dat over religieuze dwanggedachten. Mensen die angstig zijn willen graag controle houden over de dingen. Dat gaat soms ver. Mensen mogen van zichzelf pas de deur uit als ze twintig keer dezelfde handeling hebben uitgevoerd. Een bekend voorbeeld is het controleren van het gas. Of nagaan of de ramen wel allemaal dicht zijn of de deur wel op slot is gedraaid.

Op religieus gebied kan er sprake zijn van dwang. Zo zijn mensen bang dat ze in een kerk heel hard gaan vloeken. Of ze denken dat ze in Gods ogen veel fout hebben gedaan. Ze hebben de zonde tegen de Heilige Geest begaan en daar is geen vergeving voor. Als je hun vertelt dat God liefde is of dat de Bijbel spreekt over zeventig maal zeventig maal vergeven helpt dat niet. Overtuigingen zijn hardnekkig. De mensen met religieuze dwang lijden aan zelfbeschuldigingen en het gevoel te kort te schieten. Ze kunnen niet zonder hun geloof maar beleven er geen vreugde aan. Het hebben van dit soort gedachten en gevoelens en ook hun beeld van God ondermijnt het geestelijk welzijn.

Als het in de psychiatrie over geloof en religie gaat, worden hulpverleners wat nerveus. Sommigen omdat ze niet gelovig zijn opgevoed en er daarom niet veel van af weten. Dat weten zij van zichzelf. Anderen omdat ze zelf hun geloof hebben losgelaten. Eigen ervaring beleefden zij als beknellend of beklemmend. Sommige hulpverleners met deze achtergrond vinden meer of minder bewust dat patiënten uit de buurt moeten blijven van godsdienstige zaken. Wat henzelf geen goed heeft gedaan zal vast ook anderen schaden.

Op de poli Angst & Dwang doen ze het anders. Als het gaat over religieus gekleurde dwang vinden ze dat ze daar zelf geen verstand van hebben en vragen ze aan de geestelijke verzorging of hun patiënt eens mag komen praten. Meestal heb ik zo'n drie gesprekken met deze mensen. Ik geef hun ruimte om te vertellen wie ze zijn. Hoe hun leven is begonnen en hoe zich dat heeft ontvouwd. Het geeft opluchting als je eens van A tot Z kunt vertellen over je leven. Over het geloof en wat dat voor je betekent. Vaak is geloof een houvast. Als het leven wankel wordt heeft ieder mens daar behoefte aan. Ook als richtingwijzer. Het geloof helpt je een weg door het leven te vinden. Maar als je een streng godsbeeld hebt ontwikkeld en jij als mens fout bent en niets goed kan doen, is dat geen goede boodschap. Terwijl het evangelie belooft dat wel te zijn.

Ik vraag hun te vertellen over vroeger thuis. Hoe is/was de band met vader? En de band met moeder? Wie vertelde je over God? En wat was het beeld daarbij? Er is vaak een gelijkenis tussen de strenge vader of moeder en een strenge God. Ook komt in de gesprekken de vraag voorbij welk beeld men nu van God heeft. Als dat nog hetzelfde is, vraag ik of er ruimte is om dat beeld aan te passen?

Geloof is als een speelruimte voor fantasie of verbeeldingskracht. We maken plek voor dingen die in het echte leven niet lukken. Het is een vrije plek waar we kunnen spelen met ernst en lichtvoetigheid. Die horen met elkaar in evenwicht te zijn wil het leven dragelijk blijven. Je kunt in de verbeeldingsruimte die geloof is werken aan vertrouwen als je dat in het dagelijks leven moeilijk vindt.

De kerkdienst is in het bijzonder een speelse plek. Een plaats waar we het drama van het leven naspelen. Met een begin waarin het Kyrië uitdrukking geeft aan verdriet en lijden direct gevolgd door het Gloria waar de vreugde en de opluchting tot uiting komen. Dan het middenstuk en het slot met de Zegen die we met elkaar beleven om het leven met goede moed tegemoet te gaan. In de liturgie is ruimte voor de zwarte kant en voor hoop en rechtvaardigheid.

Als mensen lijden onder hun geloof maak ik ruimte voor het verhaal van het leven en het geloof. Vragen over vroeger thuis en samen zoeken naar evenwicht tussen ernst en lichtheid. Is er ruimte is voor spelen? Doe je aan sport? Speel je nog wel eens een spelletje? Dat geloven ook een lichte kant nodig heeft is een ontdekking die lucht geeft.

Reacties: m.g.f.bijleveld@umcg.nl