Die had begeleider Henriët even niet aan zien komen toen ze Neela vroeg om na te denken over haar toekomst: binnen een week liet die weten terug te willen naar Kinshasa, Congo. De politie is er wetteloos, het is er extreem gewelddadig, Neela had er zware trauma’s opgelopen en toch wilde ze terug. Henriët ging, met INLIA-collega Karen, mee om de terugkeer te begeleiden. Verhaal van een vertrek met hindernissen.

Toen Neela een jaar eerder in het INLIA Gasthuis Groningen kwam, sprak ze nauwelijks. Psychiatrische behandeling en medicatie hielpen haar. Langzaam maar zeker kwam Neela tot rust. “Ze had deze tijd nodig,” weet juridisch perspectief-medewerker Henriët. “Vanaf de straat was het zeker niet gelukt om terug te keren.” De procedure voor verblijf op medische gronden liep nog, toen Henriët haar vroeg: “Stel dat de beschikking negatief is, wat dan?”

Onvermoede kracht
Neela dacht erover na, belde met haar schoonzus in Kinshasa en die zei ‘Je bent welkom’. Daardoor kon ze kiezen voor terugkeer. Er kwam een onvermoede kracht naar boven toen Neela het heft eindelijk weer in eigen handen kon nemen, vertelt Henriët. Hier mocht en kon ze niks, dat verlamde. Maar toen ze perspectief zag, had ze snel een plan voor daar: een naaiatelier.

Klein detail: hoe krijg je ’n naaimachine, bijbehorende materialen en al het andere dat je mee wilt nemen als je (r)emigreert naar Congo? Het maximum qua bagage is snel bereikt. Gelukkig kunnen Henriët en Karen ook grote koffers meenemen. Zij reizen mee om Neela te begeleiden, vanwege haar medisch-psychische problematiek.

Henriët moest daar wel even over nadenken. Kinshasa is geen ‘fun’-bestemming. Maar ze besloot te gaan. Er moet wel een collega mee, voor de veiligheid en de taal: de Franssprekende Karen.

Er kan nog van alles misgaan
De vlucht wordt geboekt voor begin februari. Daarmee begint de stress. Zou het na jaren eindeloos wachten op beschikkingen, echt lukken om zelf het heft weer in handen te krijgen? Bemachtigen ze alle benodigde reispapieren? Het blijkt een heel gedoe. Een visum krijg je enkel op uitnodiging. Die regelt INLIA via het Belgische Caritas, werkzaam in Congo.

Maar: de uitnodiging moet gelegaliseerd worden door het Congolese ministerie en dat laat op zich wachten. Als de legalisatie er eindelijk is, staan er voor het regelen van de visa officieel meer werkdagen dan er resteren. De dag van vertrek rijdt Karen ’s nachts al naar Brussel om de visa te bemachtigen. Henriët helpt Neela pakken. Buiten het Gasthuis vormen medewerkers en gasten een erehaag om Neela uit te zwaaien.

Ze arriveren ruim op tijd op Schiphol, maar zonder paspoorten en visa. Met nog een halfuur te gaan arriveert Karen. De IOM leidt hen langs alle rijen, de marechaussee brengt hen naar de gate. Gelukt. Als ze landen in Kinshasa roept Neela: “Yes, welkom in mijn land.”

Haar familie onthaalt haar. Henriët en Karin bezoeken Caritas; belangrijk om eventuele volgende terugkeerders te kunnen helpen. Want terugkeer is kansloos zonder veilige plek.

Mensen gaan niet in lucht op

De sleutel tot succes
Er zijn politici die vinden dat de overheid mensen zoals Neela niet zou moeten opvangen. Maar dat lost niets op; mensen gaan niet in lucht op. Andere politici zijn ervoor om de duur van opvang te beperken. Gaat evenmin werken, weet Henriët: “Druk zetten werkt niet.”

Karen: “Het is belangrijk dat mensen snappen wat de sleutel tot het ‘succes’ is, en dat is om te beginnen tijd nemen. Tijd voor medische, maatschappelijke, juridische en woonbegeleiding. Dat werkt. Dat is de realiteit.”