Ouderenpastoraat, wat is dat eigenlijk? Sjettie Tjeerdsma, die verbonden is als ouderenpastor aan de Immanuelkerk, kan hierover vertellen. Ouderen zitten vaak met heel andere vragen dan jongeren. Het gaat veel over vitaliteit en gelijk ook over kwetsbaarheid. Levensvragen, dat wat is blijven liggen, maar ook verliessituaties spelen een grote rol. Jongeren zitten meer in ‘the flow of life’ met werk, relaties en gezin, daar spelen heel andere zaken.

Sjettie Tjeerdsma heeft in etappes in de Immanuelkerk gewerkt, want tussendoor is zij een tijdlang gestopt met werk om haar zieke dochter te kunnen verzorgen. Ooit is zij als ouderenpastor samen met Anita Akkerman begonnen. Anita was er voor de mensen onder de zeventig en Sjettie voor de zeventig-plussers. Sjettie werd specifiek ingedeeld bij de ouderen in Hoornse Meer, Corpus Den Hoorn en De Wijert.

Er bestaat vanouds een groot netwerk van bezoekmedewerkers in de Protestantse Kerk. Er wordt vooral gewerkt vanuit de vraag van de oudere en daarnaast wordt bezoek afgelegd bij bijzondere mijlpalen. Sommigen van deze ouderen hebben intussen een grotere afstand tot de samenleving en soms ook van de kerk, vaak door verminderde gezondheid en mobiliteit. Belangrijk is het mensen ruimte te geven, maar ook dingen aan de orde stellen.

Voor een deel van de ouderen is er de vanzelfsprekendheid van het geloof. Het gaat vaak om mensen van een generatie die niet gewend zijn om vragen te stellen, omdat zij dat niet geleerd hadden. Bij die gesprekken kan het gaan over hoe zij in het leven hebben gestaan en welke rol het geloof daarin speelde. Vragen die daarbij opkomen moeten zeker serieus genomen worden.

“Bij deze generatie zie je ook regelmatig dat hun kinderen niet meer kerkelijk zijn, zich soms ook helemaal van het geloof afgewend hebben. En dat kan bij deze mensen onrust geven, het gevoel verzaakt te hebben aan hun kinderen. Bij sommigen zie je toch wel een soort angst voor wat er daarna gebeurt. Dit zijn gesprekken waarin vertrouwen en verbondenheid belangrijk zijn om in openheid over het levenseinde te kunnen praten. Het is bijzonder om dan de uitvaart te mogen doen van deze mensen. Het voorgaan in afscheidsdiensten is ook een belangrijk onderdeel van mijn werk als ouderenpastor.”

Ondanks alle butsen, scheuren en breuken in het leven zie je soms toch een enorme veerkracht. Veel mensen hebben vroeger echte armoede meegemaakt, de impact van de oorlog is voor velen ook groot geweest. Ook de oorlog in voormalig Indië. “En dan toch als een positief mens in het leven staan en het leven omarmen.”

“Mensen durfden zich te openen”

“De grootste vraag in het ouderenpastoraat zie ik in hoe je je verhoudt tot je ouderdom. Ik heb een kring rond Frits de Lange gedaan. Hij heeft hier vorig jaar eerst een optreden samen met zangeres Eessa Frieman gegeven, een programma met een inleiding en liedjes over wijs ouder worden.” Naar aanleiding van deze avond is er een aantal gespreksavonden georganiseerd over zijn boek Eindelijk volwassen. De wijsheid van de tweede levenshelft. Daar kwamen voornamelijk iets jongere mensen op af. Frits de Lange ziet eigenlijk twee narratieven: goed oud willen worden en eeuwig jong willen blijven of ouderdom zien als een tijd van neergang en verlieservaringen. Daartegenover stelt hij wijs ouder worden, door bezinning en acceptatie. Frits de Lange was hoogleraar ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit (Groningen).

“Het ouderenpastoraat is best wel tijdrovend door de vele individuele contacten. Daarom hebben we afgelopen jaar ook geprobeerd in kaart te brengen wat mensen graag willen – is onze aandacht nodig? Wil je liever in groepen samenkomen? Anita en ik hebben in het afgelopen jaar een kring gegeven rondom verlies en veerkracht. Het was heel mooi om de eigen ervaringen te delen in deze groep. Zo ontstonden prachtige gesprekken, mensen durfden zich ook te openen.” Dit kan het individuele pastoraat niet vervangen. Hoe langer je in een gemeente werkt, hoe sterker je met de mensen betrokken raakt. Mensen hebben ook heftige ervaringen gehad en dingen moeten verwerken, die alleen één op één besproken kunnen worden. Dingen komen op latere leeftijd weer terug, moeilijke, maar ook mooie dingen. Het gaat om diepzittende ervaringen, ook bij dementerenden.

Hoe nu verder met het ouderenpastoraat? Begin juni wordt in het kader van de Protestantse Gemeente Groningen over dit thema een samenkomst gehouden. Ds. Hans de Waal geeft de inleiding. In Trouw stond 3 december 2021 een interview met Hans de Waal. Hij is predikant en deed promotie-onderzoek naar het diaconaat en ouderen. Een uitspraak van hem is: “De kerk is heel druk met jongeren die er níet zijn en heeft heel weinig aandacht voor ouderen die er wél zijn.”