Kees van der Zwaard is poëtisch theatermaker en creatief theoloog. Hij woont in Groningen en werkt in Utrecht als predikant van de Janskerkgemeente. Via het muziektheater Op het Spel werd hij een bekende in de Nieuwe Kerk. Op 15 november presenteert hij in de Nieuwe Kerk zijn nieuwe boek: ‘Spiegelfamilie – een monologenbijbel’.
Hoe ben je in Groningen beland?
"Door de liefde. Ik ben mijn partner tegengekomen tijdens een wandelvakantie op IJsland. Zij woonde in Groningen, ik was bezig om in Utrecht aan het werk te gaan als predikant. Vanuit Culemborg, waar ik toen woonde, reisde ik heen en weer. En al gauw dacht ik: ik zwerf toch. Dan kan ik net zo goed in Groningen gaan wonen. Het werken in Utrecht is parttime en daarnaast deed ik verschillende theatervoorstellingen in het land.
“In coronatijd ben ik definitief verhuisd. Het was een rare tijd en pas nu leer ik Groningen beter kennen, de poppodia, de theaters, de restaurants en de cafeetjes. Het is echt een fijne stad. Ik bouw nu ook meer mijn eigen contacten op.”
Ontstond toen ook het lijntje met de Nieuwe Kerk?
“Ik had als snel contact met Evert Jan Veldman, toen predikant van de Nieuwe Kerk. Hij wilde graag wat meer oog voor drama in de kerk, een verbeeldingsgroep ontstond en we ontwikkelden een paar kleine projecten. Zo hebben we in de adventstijd van 2020 een verhaal van Jostein Gaarder verteld en dat gefilmd en zo kon je dat volgen via internet. Ik herinner me de kou van het torentje waar we de verhalen hebben opgenomen, ik deed dat in afwisseling met Tirtsa [Liefting-van den Toren].”
En toen kwam Op het Spel.
"Ik heb het concept bedacht en de teksten geschreven. Het was heel tof om Anne Folkertsma en Jantine Zuur te ondersteunen in het regisseren van het theaterstuk. En met Marieke Bouwstra mee te denken over de subsidiepotten en Karlijn Mertens de productie van het theater te laten doen. Het is mooi om zo te werken dat anderen het kunnen gaan doen, in die zin jezelf overbodig te maken. Dat Jantine en Anne nu ook trainingen op scholen geven en kinderen met theater in de kerk in aanraking laten komen is echt goed.
“Ik kijk er met een goed gevoel op terug. Op zo’n manier een verhaal vertellen, het publiek meenemen op tocht, rond de Nieuwe Kerk: je boort andere lagen aan.”
Wat doet het met jezelf?
"Ik merk dat het me bezighoudt, de dingen rondom het klimaat. En het stelt je ook de vraag: wat ga ik doen? Je wordt echt heel somber van de rapporten. ‘Ja,’ zei Evert Jan dan, ‘en jij gaat ons hoop geven!’ Wat ik kan is met elkaar iets maken. Iedereen kan meedoen. Dat is wat mij betreft het enige verweer tegen crisis: het geeft energie, levenslust en creativiteit. Voor kinderen én volwassenen is dat goed: we hebben ook ongelofelijk veel gelachen.
"En het is spannend, het moet wel wat worden, je wilt ook kwaliteit. Dus ik moest hier en daar ook ingrijpen. En Ouma, dat was zo’n ontdekking, ook voor haarzelf. Ze werd gewoon de verhalenvertelster. We zagen het gebeuren.
“Met elkaar hebben we er veel van geleerd, de gemeente ook. Iedereen vindt het fijn als de Geest werkt, maar het liefst volgens onze orde. Dus ja, daar dingen in loslaten, laten gebeuren, dat is echt een leerproces.”
En dan nu een boek.
“Ik had uit het theaterstuk een verhaal gehaald; dat is een kinderboek geworden en verschenen bij de uitvoering van het stuk. Maar ik was al langer bezig met het verzamelen van bijbelse monologen. Ik had er in de loop van de tijd al een behoorlijk aantal geschreven. Soms als een vorm van een overweging in een viering, soms als een losse monoloog gemaakt voor een bijeenkomst. Bijbelverhalen bevatten zoveel levensverhalen en om dan de bijbelse karakters te laten spreken, dat komt binnen. De ervaring van kwetsbaarheid, het is zo herkenbaar. Het is een persoonlijk boek en tegelijkertijd kunnen mensen zich identificeren met de karakters. Met Sylvia Weve had ik al eens samenwerkt. Ze heeft er prachtige en soms indringende illustraties bij gemaakt. Op 15 november wil ik een aantal van die illustraties op groter formaat laten zien. Het wordt een creatieve bijeenkomst met muziek en tekst. Mannes Hofsink en Tirtsa Liefting werken mee en ik zal verschillende monologen spelen.”
Spiegelfamilie
Spiegelfamilie is een verzameling monologen en illustraties vanuit talrijke bijbelse personages. Van Sara tot Maria, van Jeremia tot Paulus, van Legioen tot Judas. Van de eerste Zon in Genesis tot de laatste Zon uit de Apocalyps. Het boek bevat meer dan negentig teksten en bijna veertig tekeningen over leven met hart, ziel, kracht en verstand. En over de keerzijde daarvan: leven in verwarring, eenzaamheid, woede, onwetendheid.
Presentatievoorstelling op vrijdag 15 november om 20:00 uur in de Nieuwe Kerk.
Kees van der Zwaard, Sylvia Weve, Spiegelfamilie: een monologenbijbel
Onderdendam: Uitgeverij Zilt, 10 november 2024
ISBN 978 94 931 9865 4 | € 29,99 | 320 pagina’s
