Wie er een beetje toe doet, hecht aan positieve beeldvorming. Anderen trouwens ook, gelet op de drukte op sociale media. Vroeger heette dat imagebuilding. De foto moet een indruk geven van wie je bent, of liever, wie je wilt zijn: de werkelijkheid is immers vaak banaler dan het ideaalbeeld dat je creëert.

Over beeldvorming wordt veel geklaagd door mensen die er in de media niet fraai opstaan. Niet zelden wordt bij een kritisch artikel een foto geplaatst die de boodschap van de tekst ondersteunt. Niet gemanipuleerd, wel een statement.

Fotografie – het schrijven met licht – bestaat al bijna 200 jaar. Het zien van oude foto’s ervaar ik als een historische sensatie: zo was het dus écht. Je neemt als het ware een kijkje (kiekje!) in het verleden. Tegelijk voel je ook afstand omdat het een zwart-witbeeld is. Nu films en foto’s soms ingekleurd worden, komt het verleden nog dichterbij.

Momenteel ben ik bezig alle foto’s te inventariseren en te digitaliseren die ik bij broers en zussen kan vinden van ons ouderlijk gezin, onze voorouders en waar ze opgroeiden. Het is mooi om mijn vader als driejarige in 1915 te zien, zittend op een kussen bij de fotograaf met een mooi jurkje aan; de arbeidershuisjes waarin mijn ouders opgroeiden, de familieleden en dorpelingen: ze blijken allemaal jong te zijn geweest! De paard en wagen waarmee mijn opa de poeptonnetjes ophaalde, trots als hij was op zijn vaste baan bij de gemeentereiniging, die bestaanszekerheid bood. En mijn andere opa, gefotografeerd in 1898 als achttienjarige in een klas van de schilderschool in Leeuwarden. Hij was huis- en kunstschilder, maar experimenteerde ook met fotografie, ontwikkelde en drukte zelf foto’s af in een donkere kast. Mijn moeder was daar soms bij.

Privéfoto’s hebben iets authentieks: wat je ziet, zo was het. Hooguit werden voor speciale portretten nette kleren aangetrokken, of werd een berglandschapje op de achtergrond in elkaar geknutseld. Veel foto’s, ook uit latere tijden, ondersteunen de herinneringen: ze zijn vaak aanleiding voor mooie verhalen en anekdotes. Een mooie bijvangst van mijn project. Misschien maak ik er nog es een boekje van.

De Bijbel moet het doen zonder foto’s, alleen met tekst. Is dat jammer? Ik denk het niet. De Bijbel staat vol met beeldende beschrijvingen en gelijkenissen. Latere schilders penseelden hun eigen interpretatie op het doek. Beelden en schilderijen waren lange tijd de boeken van de leken.

Afbeeldingen kunnen bij ons en onze kinderen wel ons voorstellingsvermogen een beetje op weg helpen, naast de tekst. Eigen ervaringen helpen ook, het is een samenspel. Een foto van God of Jezus zou ons niet helpen. Misschien dat ’ie daarom ook nooit gemaakt is. Geen punt: de mens is immers geschapen naar Gods beeld. Daar moeten we het mee doen, als een gave en een opgave.