In het vorige nummer van Kerk in Stad schreef ik over ‘open’-baring en over hoe een selectief gebruik van het bijbelboek Openbaring de toekomst verdonkeremaant. Deze recensie kunt u lezen als een vervolg daarop. De roman cirkelt rond hetzelfde onderwerp: dat in naam van een hoger ideaal mensen verdeeld worden een groep ‘redding waard’ en een groep ‘geen redding waard’.

Gebied 19 heet de roman van Esther Gerritsen. Gerritsen (1972) heeft een rooms-katholieke achtergrond en noemt zich sinds enige tijd ‘gelovig’. Meer schrijvers voelen zich na een tijd van afzijdigheid of verzet persoonlijk betrokken bij kerk en geloof: Willem Jan Otten, Kristien Hemmerechts, Stephan Sanders… In Gerritsens roman De trooster (2018) was de wending goed te merken.

Geen misverstand: het gaat Gerritsen er niet om gelovige mensen te portretteren of lezers voor het geloof te winnen. Ze laat iets anders zien: hoe wat vroeger tot het domein van de kerk gerekend werd, nu dakloos is – maar niet minder leeft bij mensen. Zoals verlangen naar troost, hoop op vergeving, uitzien naar een wending ten goede voor deze wereld. Waar kunnen ze terecht met hun verlangen? En wanneer vallen ze in de kuil van een boosaardige ideologie met een vriendelijk masker, al dan niet geopenbaard? Dat is het thema van Gebied 19.

Tomas, hoofdpersoon, wordt wakker en ontdekt dat zijn vrouw Suzanne verdwenen is. Hij gaat haar zoeken en komt erachter dat ze naar een andere planeet is overgegaan, met de helft van de wereldbevolking. Die ‘grote verplaatsing’ (great reset) zoemde rond, maar Tomas had niets in de gaten. Hij was druk bezig een boek te schrijven en sloot zich af. Op de nieuwe planeet, een kopie van de aarde, maar dan een maatje groter, is iedereen gelukkig. Voorportaal van het paradijs.

Tomas wil Suzanne achterna en krijgt via een videoverbinding contact met haar. Maar in het gesprek houdt zij zijn komst af. Later in het boek zal blijken waarom dat is.

Tomas hoort dus bij de achterblijvers, net als de buurtvrijwilligers, oude en zieke mensen (geen nut). Op de oude aarde gaat het leven van de minderwaardige mensen met horten en stoten verder. Er is dus ook een kerk open en Tomas glipt naar binnen. Hij hoort de priester zeggen: “…laat u niet misleiden”. En ze zingen “juich, aarde, juicht alom den HEER.” Dat raakt Tomas, hij gaat naar buiten en ruimt de straat op, aardestraat.

Uiteindelijk belandt Tomas toch aan de overzijde. Maar hij is en blijft een twijfelaar (Tomas!). Hij stelt geen vertrouwen in verplaatsers die gratis geluk beloven voor ieder die Gebied 19 (een hersengebied) laat manipuleren. Die ingreep doet het verleden vergeten, evenals pijn en lijden en evenals de eigen aansprakelijkheid voor het leven – laat dat maar aan de verplaatsers over. Tomas blijft zich verzetten tegen het opgedrongen geluk en moet weer terug.

Tomas lijkt een antiheld die zich in zijn middelmaat verzet tegen een geluksideologie die de mensheid in tweeën splitst en zonder scrupules de kwetsbaren afschrijft. Dat is voor hem tot het einde een last met aansprakelijkheid voor eigen en andermans leven. Dat is leven.

Esther Gerritsen, Gebied 19
Amsterdam: De Geus, 2023
ISBN 978 90 445 4790 0 | € 23,99
E-book: ISBN 978 90 445 4791 7 | € 13,99