In de zomer van 2004 – zo gaat het verhaal – kon je op campings en andere vakantieadressen allerlei mensen zien met een dik boek op schoot. Zij lazen In Europa van Geert Mak. Een duizend pagina’s tellend relaas over het Europa van de twintigste eeuw. Het was een soort reisverhaal waarin steeds een belangrijke stad aan de orde werd gesteld, ergens in Europa, die voor een bepaalde periode in de twintigste eeuw bepalend was geweest. Het bood een fascinerend panorama van de geschiedenis van de vorige eeuw. Ik las het zelf samen met een groep studenten bij het GSp, waarbij we iedere maand ongeveer honderd bladzijden tot ons namen en zo probeerden een beeld te krijgen van ons continent tijdens de eeuw die achter ons lag. Een heel bijzondere leeskring!
Bijna twintig jaar later heeft Geert Mak een vervolg geschreven op dit boek, onder de titel Grote verwachtingen. In Europa 1999-2021. Ook nu weer een heel interessant en zeer urgent boek. Want wat is er ontstellend veel gebeurd in de eerste twintig jaar van de nieuwe eeuw. Denk aan het begin van de eeuw: het grote feest van het nieuwe begin. Maar ruim anderhalf jaar later werd het optimisme van dat nieuwe begin ons uit handen geslagen: nine-eleven, de aanslagen in New York en Washington. Denk ook aan de bankencrisis in 2008, waarbij spaarders ineens hun vertrouwen verloren in de banken en massaal hun geld ophaalden. Een klassieke geldcrisis, waarbij duidelijk werd hoezeer financiële instellingen de meest absurde onderlinge transacties aangingen en zo geld met geld verdienden, tot het doek viel, het economisch vertrouwen stokte, en we in een diepe crisis belandden. Uiteindelijk duurde die crisis ruim vijf jaar!
Geert Mak is van huis uit journalist en dat kun je merken aan zijn stijl van schrijven: toegankelijk en beeldend, soms als een verslaggever die vertelt wat er gebeurt, soms ook als een nieuwsduider, die beschouwend schrijft en zaken in een groter verband zet. Dat maakt dat je blijft lezen, soms heen en weer bladerend zoals je dat ook met een krant doet, om nog even te zien hoe het er staat en je af te vragen hoe dat nou precies allemaal in z’n werk ging. Zo las ik bijna in letterlijke zin ‘geboeid’ wat er voorafgaande aan de oorlog in Oekraïne allemaal is gebeurd: de uitbreiding van de NAVO naar het oosten, de toenemende macht van Poetin vanaf het begin van zijn presidentschap in het jaar 2000, de strijd in de Donbas, de inname van de Krim, het neerhalen van MH17 in juli 2014…
Het boek is vooral ook zeer urgent, omdat het op een aangrijpende manier beschrijft hoe het populisme de afgelopen jaren om zich heen grijpt in Europa en daarbuiten, waardoor de democratische rechtsstaat in allerlei landen steeds meer onder druk komt te staan. Het is van het grootste belang daarvan op de hoogte te zijn en in te zien waar en op welke wijze dat gebeurt. Om pal te staan voor de democratie is het in elk geval noodzakelijk om kennis en inzicht te hebben van de dingen die gaande zijn. Daar helpt dit boek zonder meer bij!
Geert Mak, Grote verwachtingen. In Europa 1999-2021
Amsterdam: Atlas Contact, 2021 (tweede herziene druk)
ISBN 978 90 450 3891 9 | € 32,99
