De ziekte van Alzheimer neemt epidemische vormen aan. Inmiddels lijden meer dan 300.000 ouderen aan deze vorm van dementie. Bijna iedereen komt daardoor wel met deze ziekte in aanraking. Zo ook Hans Smits en zijn vrouw Geesje. Over de impact hiervan op hun leven heeft hij een gedichtenbundel geschreven: ‘Alzheimer in dichtvorm’. Hierover zijn wij in gesprek gegaan. Wat Alzheimer met mensen doet is in een interview als dit natuurlijk niet uitputtend weer te geven, maar met Hans hoop ik “dat mensen wat kunnen lezen waar ze wat mee kunnen, dat het herkenbaar is”.

Ruth Pruis

Hans Smits, wij kennen elkaar niet, zullen we beginnen met een korte introductie? Wie bent u en waar komt u vandaan?

“Ik ben een boerenzoon uit Borger. Hier ben ik in 1946 geboren en heb ik mijn jeugd doorgebracht. Na wat omzwervingen hebben mijn vrouw Geesje en ik de afgelopen dertig jaar in Westerbork gewoond. Daar woont zij momenteel nog, in een klein verpleeghuis. Zelf ben ik zo’n twee jaar geleden naar de stad Groningen verhuisd, dichter bij mijn ene dochter in de buurt. Hiernaast schrijf ik graag, eigenlijk mijn hele leven al. Korte verhalen en gedichten, allemaal gebaseerd op persoonlijke ervaringen en belevenissen. Ik schreef ze al voor mijn vrouw toen ik haar vijftig jaar geleden leerde kennen.”

Dat brengt mij bij de directe aanleiding voor dit interview: uw bundel met gedichten over de impact van Alzheimer op jullie relatie. Mag ik vragen hoe en wanneer Alzheimer in jullie leven kwam?

"Het begon zo’n acht jaar geleden, ze was toen 68. De kinderen zeiden: ‘mama wordt stil’. En het was altijd zo’n actieve vrouw… in het verenigingsleven en bij de kerk betrokken, maar ineens kon ze dingen niet meer vinden, lukte het koken niet meer en trok ze vreemde combinaties van kleuren aan. Dat paste niet bij de nette vrouw die wij kenden. We waren er helaas al mee bekend, herkenden het van haar en mijn eigen moeder die het ook hadden en voor wie wij destijds gezorgd hebben. Uit onderzoek bleek dan ook al vrij snel dat zij het ook had, Alzheimer.

In het begin, de eerste vijf jaar, heb ik haar zelf verzorgd. Toen kwam de dagopvang en later, toen het echt niet meer ging, een tehuis in Assen. Gelukkig kon ze na drie maanden terug naar een klein verpleeghuis in Westerbork. Daar verblijft ze nu."

“Het schrijven van gedichten is dan een manier om het van je af te schrijven.”

**

Ze zeggen wel eens dat iemand met Alzheimer langzaam ‘verdwijnt’. Je verliest iemand van wie je houdt, met wie je kon overleggen, lachen en je zorgen of verdriet kon delen. Iemand die een groot deel van je leven aanwezig is geweest. Klopt dat? Hoe is dit voor u?

“Dat klopt. We hadden een goed huwelijk, waren een goed stel. Ik was 24 toen ik haar leerde kennen, zij wat ouder. Ik heb haar in Zuidlaren ontmoet, gevraagd of ik haar naar huis mocht brengen. Het klikte meteen en dat is zo gebleven… maar eigenlijk ben ik inmiddels al acht jaar weduwe. Geesje leeft nog wel, maar ik kan niet meer met haar praten. Ze verblijft al vier jaar in een verpleeghuis en zit nu in de laatste fase. Aankomende zaterdag zijn wij vijftig jaar getrouwd – 11 december 1970. Dit redden we nog net, maar vieren we niet. Dat gaat buiten haar om… je bent elkaar eigenlijk gewoon kwijt; lichamelijk is ze er nog, maar geestelijk is ze al een aantal jaren weg.”

Hoe gaat u hiermee om?

’Nou, ik ben een vrij nuchtere Drent; heb het inmiddels wel geaccepteerd. In het begin was dit natuurlijk lastig, maar je went aan het proces. Iedere keer gaat het een klein stapje naar beneden en dit is gewoon de laatste fase. Het kan nog best een halfjaar duren, maar het kan ook zo zijn dat ze volgende week weg is. Dat is wel eens hard. Het schrijven van gedichten is dan een manier om het van je af te schrijven."

Gedicht uit de bundel ‘Alzheimer in dichtvorm’:

Verloren liefde

De liefde in je is geblust
Alzheimer heeft de genegenheid in jou ook gesust
We zijn al jaren van elkaar vervreemd
Echte liefde wordt door ons niet meer gedeeld
Vroeger was de liefde onze houvast
Dat is wat jonge vrijers natuurlijk wel past
Nu pak ik je hand vast en streel door je haar
Dan ben je met genegenheid wel klaar
Als het mooi gaat, kan er nog een kusje af op mijn wang
Dan voel ik mij rijk, ook wel een beetje bang
Laten we elkaar niet uit het oog verliezen
Ook in beperktheid blijf ik voor jou kiezen
Alzheimer slaan wij knock out en leggen hem op de rug
Verloren liefde kom toch terug!

Ethicus en ‘dementiedominee’ Tim van Iersel noemt dementie - en daarmee Alzheimer - een ‘godvergeten’ ziekte. Omdat mensen met dementie zich veelal door God verlaten voelen en omdat ze door hun geheugenverlies vaak zelf God kwijt zijn geraakt. Hoe ervaart u dit? Heeft u iets aan God nu?

“Jazeker, we staan er niet alleen voor, gelukkig niet. Er is altijd een God die jou weer de kracht geeft om door te gaan; we worden gesteund, er is houvast. Daar put ik kracht uit. Hiernaast wordt mijn vrouw niet vergeten, komen mensen en de dominee nog steeds op bezoek. Dat waardeer ik heel erg. Met het gevoel door God verlaten te zijn schiet je niks op, dan kom je in een neerwaartse spiraal terecht… en dat ons leven eindig is, dat is gewoon zo. Daar doe ik niet moeilijk over.”