In de vroege avond van 4 april ging ik naar het hoofdbureau van politie aan de Rademarkt. Daar werkt Paul van Zwieten, één van de nieuwe vertrouwenspersonen van de Protestantse Gemeente Groningen. En daar trof ik ook Frouk Reehoorn, de andere vertrouwenspersoon, en George Hooijer vanuit het College van Kerkrentmeesters. Met enige moeite konden we iedereen bij elkaar krijgen om een uur lang met elkaar van gedachten te wisselen over dat belangrijke onderwerp: vrijwilligers in de kerk.

Dit naar aanleiding van de fris geformuleerde ‘gedragscode vrijwilligers’ (waarvan de uitgebreide versie én de samenvatting op de website van de PGG te vinden is), en ook de komende benoeming van deze twee vertrouwenspersonen, speciaal voor vrijwilligers. Voordat ik met hen in gesprek ging, was ik al doordrongen van het grote belang hiervan: de kerk bestaat voor een heel groot deel uit vrijwilligers; de betaalde krachten zijn veruit in de minderheid. Misschien realiseren we ons dat te weinig, maar ook ambtsdragers als ouderlingen, diakenen, en kerkrentmeesters, zijn vrijwilliger!

Om maar met de deur in huis te vallen: zijn we niet rijkelijk laat met het formuleren van een gedragscode voor vrijwilligers?
Frouk: “Nee, dat vind ik juist niet. We lopen juist redelijk voorop in de ontwikkelingen van de landelijke kerk.”

Paul: “Veel uit de gedragscode was in de Groninger wijkkerken al impliciet aanwezig, zoals geheimhoudingsverklaringen. De code is vooral ook de verwoording van fatsoenlijke omgangsvormen in de kerk – het is alleen heel goed dat we dat nu uitgeschreven hebben zodat we het elkaar kunnen voorhouden en ons in herinnering kunnen roepen.”

George: “Er is wel een lange aanloop geweest naar de huidige regels. Binnen de VKB (Vereniging Kerkrentmeesterlijk Beheer) raakte men al jaren geleden ervan doordrongen, dat het bestuur van de kerk dezelfde verantwoordelijkheden heeft tegenover vrijwilligers als tegenover werknemers. Hierbij gaat het ook om gewone veiligheidsregels: je wilt niet dat iemand, vrijwilliger of werknemer, een keukentrap op een wankele tafel zet om een lamp te vervangen. En geloof me: dat soort situaties komt veel vaker voor dan je zou willen!”

Volgt een kleurrijk verhaal hoe iemand in de Immanuelkerk door George net weerhouden is van dit soort hachelijke capriolen. George: “Het ging ons dus in eerste instantie om gewone veiligheid bij klussen in de kerk. Maar al snel bleek dat dit in de Synode breder getrokken werd door het rapport over de bestrijding van misbruik in pastorale situaties. Vanaf dat moment daalde het besef in, dat we de uitgangspunten voor een veilige kerk breed en helder moeten formuleren. Daarin zijn ze in Amsterdam ons voorgegaan – we danken veel aan de gedragscode zoals die in Amsterdam opgeschreven is.”

Het voert wat ver om alle punten uit de gedragscode hier naar voren te halen – de samenvatting staat wel op de website. Maar ik haal er twee punten uit: 1) Veilige omgeving en 3) Privacy.
Paul: “Die veilige omgeving – daar draait alles om. Artikel 1 is ook een soort van ‘catch-all’-artikel: ook als de gedragscode geen duidelijk antwoord geeft, blijft dat de leidraad voor ons handelen.”

George: “Ik heb er in onze kerk al jaren geleden voor gepleit om in de wijkberichten geen naam en huisnummer te plaatsen, als iemand in het ziekenhuis opgenomen werd.”

Paul: “Afgezien van het feit dat dit informatie is die anderen met minder nobele bedoelingen wijst op een leeg te halen huis – het gaat niemand wat aan wat je mankeert – misschien wil je dat wel helemaal niet aan de grote klok hangen…”

Ik lees ook dat alle vrijwilligers binnenkort een Verklaring Omtrent het Gedrag (een VOG) moeten aanvragen. Mijn vraag: ook degene die incidenteel een kopje koffie schenkt? Want die is ook vrijwilliger. Of gaat het hier om ambtsdragers of mensen met een vrijwilligerscontract?
Frouk: “We werken in de kerk niet zozeer met vrijwilligerscontracten – dat is het punt niet. Maar we leven in een veranderde samenleving, waarbij allerlei organisaties buiten de kerk dit allang vereisen. Er zijn ook allerlei functies binnen de kerk die betrouwbare mensen vragen: mensen in de pastorale zorg, of mensen die geld beheren.”

George: “Het laatste woord is hier nog niet over gezegd. Er zijn mensen die, als ze zoiets moeten aanvragen, er de brui aan geven – ‘als ze me niet vertrouwen, nou, dan hoeft het voor mij niet’.”

Paul: “Maar daar draait het niet om. Mensen moeten het ook niet zwaarder maken dan het is. Zo’n VOG garandeert natuurlijk niet dat er niet alsnog iets mis kan gaan – maar het is wel een soort randvoorwaarde, en bovendien een heel eenvoudig en makkelijk te implementeren iets.”

George: “Ik heb er onlangs zelf een aangevraagd, en dat viel me alleszins mee! Maar wijkkerkenraden zoeken hun eigen vrijwilligers uit en hebben in hun eisen aan hen zelf zeggenschap. Mijn indruk is, dat er over de VOG vooral veel koudwatervrees is.”

Frouk: “Uiteindelijk zou het wel mooi zijn, als de AK kan bewerkstelligen dat er één lijn getrokken wordt. Dat zie ik als ideaal: gelijke monniken, gelijke kappen. Het gaat niet om wantrouwen, maar juist om vertrouwen…”

Tot slot: ik praat nu ook met twee pasbenoemde vertrouwenspersonen voor vrijwilligers…

Frouk en Paul, in mooie aanvulling op elkaar: “Nou, we zijn gevráágd [op moment van het interview], nog niet formeel benoemd. We kenden elkaar niet, maar het is heel mooi dat er twee mensen elk vanuit hun eigen expertise met elkaar kunnen sparren. Ook dat we een man en een vrouw zijn.”

Paul: “Vanuit mijn werk kan ik makkelijk iets overzien en verschillende standpunten begrijpen en bij elkaar brengen. Ik ken de kerk van binnenuit, ben ook ambtsdrager in De Bron geweest – maar sta nu op gepaste afstand ervan.”

Frouk: “Die gepaste afstand is ook voor mij wel belangrijk. Ik ben altijd in het vrijwilligerswerk actief geweest, ook nu bij Humanitas bemoei ik me met vrijwilligersbeleid – maar dat we geen van beiden direct met een onderdeel van de kerk geassocieerd kunnen worden, vinden we belangrijk. Dat neemt de drempel weg om rechtstreeks met ons contact op te nemen!”

De gedragscode (volledig en samenvatting) vindt u hier:
bit.ly/vrijwilligerspgg

Wilt u vertrouwelijk praten over pesten of grensoverschrijdend gedrag? Neem dan contact op met:
Frouk Reehoorn: freehoorn@gmail.com | 050 2083055
Paul van Zieten: zwieten.van@home.nl | 050 2083056