“Het geluk dat ons vandaag heeft verlaten zal ons morgen toelachen. Ik vertrek uit Rome. Iedereen die wil blijven vechten tegen een vreemde mogendheid zou met mij mee moeten gaan. Ik heb geen soldij te bieden, geen onderdak, geen voedsel. Ik bied honger, dorst, zware marsen, en alle gevaren van de oorlog. Laat eenieder, die zijn land liefheeft met zijn hart en niet alleen met zijn mond, mij volgen.”
Zo luidt, kort maar krachtig, de boodschap die de toegestroomde menigte op het Sint-Pietersplein in Rome te horen krijgt. Het is 2 juli 1849. De spreker is de ruiter te paard aan de voet van de Egyptische obelisk op het midden van het plein: Guiseppe Garibaldi.
Geboren op 4 juli 1807 in Nizza (het huidige Nice), zeeman van beroep, werd hij in 1834 wegens rebellie door de Piëmontese autoriteiten ter dood veroordeeld. Hij wist te ontvluchten en bracht veertien jaren in ballingschap door in Brazilië en Uruquay, waar hij zich definitief ontpopte als een man die zich met hart en ziel inzette voor de bevrijding van mensen uit de onderdrukking. De berichten over de revoluties in Europa en het goede nieuws over de Piëmontese amnestie voor eerdere politieke veroordeelden deden hem in 1848 naar Italië terugkeren, in de hoop dat hij zou kunnen bijdragen aan de vestiging van een vrije, democratische Italiaanse republiek.
Bij zijn terugkeer weet hij talloze mannen te motiveren zich bij zijn vrijwilligersleger aan te sluiten. Politici, al delen zij gelijksoortige idealen, zitten niet gelijk op de steun van de Generaal en zijn roodhemden te wachten. Maar uiteindelijk wordt Garibaldi door Mazzini te hulp geroepen bij de verdediging van de republiek Rome. Er wordt hard gevochten tegen de Fransen, maar de situatie lijkt uitzichtloos. Op 30 juni 1849 wordt een wapenstilstand ingelast. De regering van Rome kan niet tot een eensluidende beslissing komen. Mazzini treedt af. Garibaldi wil zich niet overgeven en kondigt aan dat hij op 2 juli het volk op het Sint-Pietersplein zal toespreken.
Diezelfde avond zal hij samen met zijn moedige vrouw Anita (op dat moment zes maand zwanger) even na achten vanaf Piazza San Giovanni de stad verlaten met vierduizend vrijwilligers te voet, achthonderd man te paard, karren en muilezels, voedsel, medische voorzieningen en welgeteld één kanon. Een bizarre tocht volgt door de Apenijnen richting Ravenna. We hebben weet van de ongelooflijk spannende gebeurtenissen dankzij onder andere de dagboeknotities van twee van zijn officieren, Gustav von Hoffstetter en Egidio Ruggeri.
Honderdzeventig jaar later beginnen Tim Parks en zijn partner Eleonara aan dezelfde tocht: te voet en veelal in een zinderende zomerhitte. Parks is een Britse wetenschapper, die al veertig jaar in Italië woont. Heden en verleden verweeft hij in zijn boek Het heldenpad tot een uitermate boeiend verhaal – ideaal leesvoer in deze donkere dagen voor Kerst!
Tim Parks, Het heldenpad: Te voet met Garibaldi van Rome naar Ravenna
Amsterdam: De Arbeiderspers, 2021
ISBN 978 90 295 4202 9 | € 26,99
