Met mijn hoofd vol met vragen over dat grote onderwerp klimaat, klimaatverandering en onze invloed daarop sprak ik af met Marriël Edzes. Op de vroege dinsdagmorgen troffen wij elkaar via een videoverbinding.

Toen ik jou op internet opzocht, zag ik dat je al langer je met klimaat en dergelijke onderwerpen bezighoudt. Hoe ben jij daarin terechtgekomen?

"Ik ben afgestudeerd als bedrijfskundige. Tijdens mijn studie bedrijfskunde in Groningen kwam ik erachter hoe eenzijdig die studie zich richtte op het puur economische en financiële van bedrijven. Mij leek het niet houdbaar zoals we dat met zijn allen blijven doen: gericht op economisch profijt, zonder rekening te houden met ecologische en sociale aspecten. Ik ben toen voor mezelf op zoektocht gegaan – hoe moet het dan wél? En wat blijkt: je kunt genoeg economische theorieën vinden waarbij het hele plaatje bekeken wordt. Waar in de kosten van een product ook de niet-economische kosten verwerkt worden.

“Daarin ben ik een eigen bedrijf als ZZP’er gestart. Ik organiseer evenementen rondom het thema ‘hoe we kunnen transformeren naar een duurzame samenleving’. En ik adviseer bedrijven op het gebied van ecologische voetafdruk en houdbaarheid, ook voor toekomstige generaties. Daarnaast, en dat is tot mijn eigen verrassing, ben ik sinds twee jaar boer. Vanuit het familiebedrijf in Sappemeer start ik dit jaar met de omschakeling naar een biologisch akkerbouwbedrijf.”

Werkt je vader nog mee in het boerenbedrijf?
“Nee, hij is vijfenzeventig inmiddels – hij helpt af en toe nog wat, in een rustig tempo.”

Wat vindt hij ervan dat jij dit gaat doen, en dat je (naar ik aanneem) anders gaat werken dan hij altijd gedaan heeft?
“Hij vindt het vooral heel leuk! Ik was eerst wat aan het oefenen in een teelt waarbij je geen middelen nodig hebt, vezelhennep. Voor hem wordt het natuurlijk ‘anders’ dan wat hij gewend was, maar hij staat er wel open voor.”

Je vertelt dat je bedrijven adviseert over duurzaam ondernemen. Dat is iets wat ze op het eerste oog alleen maar geld kost… Wat is hun motivatie om bij jou aan te kloppen?
“We zien eigenlijk verschillende motivaties. Bedrijven die allerlei wet- en regelgeving op zich af zien komen, dus ze moeten er nu wel wat mee. En bedrijven krijgen steeds meer vraag vanuit klanten – bedrijven die voor overheden werken en aan allerlei certificeringen moeten voldoen. Maar toch ook veel ondernemers die zichzelf aankijken en zich afvragen: wat is mijn bestaansrecht eigenlijk als we alleen maar op een negatieve, niet houdbare manier bijdragen aan de wereld?”

Vergt dat ook een verschillende aanpak?
“Ja, bij de eerste groep moet je inventariseren wat het probleem is en wat ze eraan kunnen doen. Bij die tweede groep vraag je directer wat hun visie is, en waar ze zelf als mens van ‘aan’ gaan, waar ze warm van worden. Niet dat de eerste groep slechter of minder is – alleen het uitgangspunt is anders. Je merkt dat een andere manier van werken steeds belangrijker wordt, maar dat er ook nog heel veel moet gebeuren.”

Hoe kijken ondernemers aan tegen het feit dat het geld kost als ze anders moeten gaan werken?
“Het echte probleem is natuurlijk dat nu nog niet de vervuiler betaalt. Een eenvoudig voorbeeld: het goedkoopste isolatiemateriaal voor je huis is ook het meest vervuilende. Zolang mensen niet de wérkelijke kosten betalen hiervoor, is dit het probleem. Wat zijn de echte kosten – als je dat niet meeneemt in je calculatie… Dat is een heel lastig speelveld. En natuurlijk lost het niets op als een bedrijf over de kop gaat door in duurzaamheid te investeren. Het is een wankel evenwicht. Een belangrijke weg die we hebben te gaan is het hergebruik van grondstoffen – dat het loont om die uit het afval te halen. Neem nou plastic: een hoogwaardig materiaal dat we vervolgens gebruiken in laagwaardige producten. Dat is geen recycling maar ‘downgrading’. Plastic dat in verbrandingsovens verdwijnt… En dat noemen ze dan groene energie!”

Even vanuit mijn eigen gevoel: word je niet weleens moedeloos van wat we met onze wereld aan het doen zijn?
“Ik herken dat gevoel zeker. Ik heb zelf ook wel eens gedacht wat het nou uitmaakt wat ik doe, dat hele kleine ding op het grote geheel. Als ik uitga van het negatieve dan maakt me dat passief, soms zelfs lamgeslagen. Wat ik mijzelf dan voorhoud is dat mijn kleine handeling iemand anders aansteekt, en dat die ook weer verder anderen aansteekt – zo waaiert mijn kleine handeling uit. Bovendien geloof ik dat we als mens niet tegenover de natuur staan, maar dat mens en natuur samen onderdeel zijn van een groter geheel. Dan ga je als vanzelf heel anders met dingen om.”

Wat als we die goede wil hebben, maar niet weten waar te beginnen – wat kunnen wij en onze lezers concreet doen?
"Zoek allereerst iets wat je leuk vindt. Zoek iets wat dicht bij jezelf ligt. Als je steeds maar kijkt naar wat er allemaal moet: besparen, van het gas af, energietransitie, noem maar op, dan gaat de lol er gauw af. Heel concreet kun je denken aan dingen als anders eten (minder bewerkt voedsel, minder vlees en meer plantaardig). Als je meer van het tuinieren bent: ga dan kijken of je de tegels in je tuin door groen kan vervangen. Als je de eerste stapjes hebt gezet, dan zie je vaak wel meer dingen op je pad komen. Je moet er lol in krijgen. Je wordt je er dan steeds bewuster wat je nog meer kan doen.

“En! Heel belangrijk! Doe het met anderen samen. Er is een hele beweging in gang gezet, overgewaaid uit Engeland, van ‘carbon conversations’ oftewel klimaatgesprekken. Op de website daarvan, www.klimaatgesprekken.nl, kun je wel vinden of er in jouw buurt groepen zijn – of richt er in je eigen kring een op. Klimaatcoaches (ik heb zelf die cursus gedaan) kunnen je daarbij op weg helpen.”

Benieuwd naar het bedrijf van Marriël? Kijk dan eens op haar website www.looped.nl. En wil je meer concrete ideeën opdoen waarmee je aan de slag kunt? Kijk dan ook eens op https://klimaatadaptatiegroningen.nl/actie