In oktober werd aan de Noorse schrijver Jon Fosse (1959) de Nobelprijs voor de literatuur toegekend. Fosse schrijft toneel, romans en poëzie. Hij noemt zichzelf in al deze genres vooral dichter. Een jaar of tien geleden is Fosse toegetreden tot de Rooms-Katholieke Kerk in Noorwegen. Dat is bijzonder, want de rooms-katholieken vormen in Noorwegen een kleine minderheid. Die toetreding heeft – als ik het goed interpreteer – te maken met zijn dichten. Dat neemt zeker de laatste jaren haast de vorm aan van een liturgie, uitmondend in een kyrie, een gloria of een doxologie.

Dezelfde beweging naar de Rooms-Katholieke kerk maken in ons taalgebied Desanne van Brederode, Willem Jan Otten, Stephan Sanders, Kristien Hemmerechts. Die beweging heeft niet zozeer te maken met – of gebeurt zelfs ondanks het – officiële beleid in de Rooms-Katholieke Kerk, als wel met de zeggingskracht van de liturgie. Overigens is Fosse breed georiënteerd, oosters christendom en boeddhisme horen daarbij; met mystici als Eckhart voelt hij zich verwant.

Fosse is dit jaar ook gastschrijver van het (Nederlandse) literaire tijdschrift Liter. Daarin is Fosses gedicht ‘Nattsalme’ vertaald. ‘Nachtpsalm’ is het Nederlandse woord. Fosse schreef het in 2008 voor een magazine over kerk en cultuur en het is daarna als lied opgenomen in het Noorse (lutherse) kerkboek. Niet zonder discussie, maar toen de lutherse bisschop verklaarde dat het op haar begrafenis gezongen kon worden, kreeg het een plaats in het Noorse Liedboek.

Fosse zegt over deze psalm: “Het is een gedicht waar ik erg blij mee ben (…) ze vroegen een psalm en ik besloot in mijn leven één psalm te schrijven…”

Dit is die psalm. Hij past in deze tijd van het jaar waarin we de gestorvenen gedenken.

Nachtpsalm

Er is een aarde die openspert
haar nachtlijk zwart ravijn
en daarin lijf en ziel verbergt
totdat zij niet meer zijn

Er is een nacht die jou onthaalt
en liefdevol begroet
en die je eeuwig rusten laat,
je hand, je ziel, je voet

Van God zit iets in jou en mij,
in aarde en nachtgewemel,
jouw ziel is hij, zijn wereld ben jij
en jij verlicht zijn hemel

Het gedicht ‘Nachtpsalm’ is gepubliceerd in Liter nummer 109 (juni 2023), in een vertaling van vert. Marianne Molenaar en Albertien Klunder. In hetzelfde nummer staat ook een interview met Fosse: leesliter.nl.

Jon Fosse als auteur
Fosses meest recente werk heet Een schitterend wit en verscheen op 10 oktober jongstleden. Het is een ‘vertelling’ over een automobilist die in de winter in het bos verdwaald raakt. De lezer volgt de monologue intérieur, volgt alle flarden van zinnen en gedachten van de hoofdpersoon. De wereld wordt steeds witter en dan wordt de monoloog een korte dialoog – hij vraagt: “wie bent u?” en het antwoord… dat kunt u in het boek lezen. Deze vertelling leest als een gelijkenis, een liturgische gelijkenis, over de weg van het sterven. Dit boek bevat 76 bladzijden.

Het hoofdwerk van Fosses proza is Septologie. Dat is een roman in zeven delen die in drie banden is uitgegeven: De andere naam, Ik is een ander en Een nieuwe naam. De hoofdpersoon heet Asle, een kunstschilder in de buurt van Bergen (Noorwegen). Hij heeft een huis, buren, een schilderij waar hij aan werkt en veel herinneringen. Maar Asle is ook nog een ander, zijn andere ik, die een verslaafd leven leidt in een steeg. Soms komen ze elkaar tegen. Wie is wie? Geschreven in dezelfde stijl als Een schitterend wit, dat betekent dat de lezer mee gaat bewegen op cadans van de gedachten van de hoofdpersoon, als de cadans van een liturgie. De gehele Septologie bevat ruim 800 bladzijden.

Vertaald werk van Fosse is uitgegeven bij Uitgeverij Oevers in Zaandam.