Op 15 maart 2023 zijn er niet alleen verkiezingen voor de Provinciale Staten, maar ook voor het bestuur van het Waterschap. Veel mensen weten eigenlijk niet wat dat is. Naar hun gevoel hebben ze er weinig mee te maken en dus laten ze die verkiezing aan zich voorbijgaan. Dat is heel jammer, vindt dijkgraaf Geert-Jan ten Brink, want er valt wel wat te kiezen.

In de stad Groningen hebben we te maken met twee waterschappen: Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s. Met de dijkgraaf van dat laatste waterschap, Geert-Jan ten Brink, spreken we over het belang van het waterschap en de verkiezing daarvoor.

Waarom zouden we eigenlijk moeten stemmen bij de waterschapsverkiezingen?
"Het mogen stemmen in het algemeen is een groot goed in de democratie – het is het moment waarop je toch invloed kunt uitoefenen. Wist je dat de waterschappen het oudste democratische bestuur is in Nederland? We betalen in Nederland allemaal voor waterbeheer, en dan wil je dat dit belastinggeld goed besteed wordt. En je ziet dat het belang van de waterschappen alleen maar toeneemt. Zeker als het langere tijd erg droog is.

"We hebben net de watersnoodramp van 1953 herdacht – toen waren er 2100 waterschappen. Destijds was dat dus enorm versnipperd, elk waterschapje regelde voor zichzelf zijn eigen bedoening, met desastreuze gevolgen. Die bestuurslaag van de waterschappen is enorm aan het fuseren geslagen daarna, met als gevolg dat er inmiddels 21 waterschappen overgebleven zijn. Dit met de gedachte erachter dat je het niet alleen kunt: je moet het niet alleen voor je eigen waterschap goed regelen, maar voor heel Nederland. Als de waterschappen er niet zouden zijn, zou de helft van Nederland gewoonweg niet bestaan! We leven in een van de gevaarlijkste delta’s in de wereld – dat beseffen we niet, juist omdat die waterschappen hun werk zo goed doen.

“En er valt best wel wat te kiezen: hoe gaan we dat waterbeheer toekomstbestendig doen? Klimaatverandering komt op ons af en er zijn lastige keuzes te maken omdat we op die kleine postzegel die Nederland is, van alles tegelijk willen. De grens van maakbaarheid en haalbaarheid komt wel in zicht: we hebben het dan over natuur, we hebben het over landbouw…”

Kun je aangeven wat dat concreet voor het Groningerland inhoudt?
“Juist in de provincie Groningen hebben we een cocktail van natuurlijke bodemdaling en bodemdaling ten gevolge van aardgaswinning, terwijl als gevolg van klimaatverandering de zeespiegel stijgt. Dat houden we niet zomaar tegen en het vraagt nogal wat van de verschillende partijen in het waterschapsbestuur om daar een visie op te ontwikkelen. Gaan we door met dijken verhogen of gaan we anders om met natuur, en hoe dan? Kortom: verdiep je erin, ga stemmen!”

“Als de waterschappen er niet zouden zijn, zou de helft van Nederland gewoonweg niet bestaan!”

Hoe kunnen mensen zich oriënteren op de standpunten van verschillende partijen?
“Behalve de stemhulp, brengen wij ook een verkiezingskrant uit, ook digitaal te lezen: hunzeenaas.nl/verkiezingen. In die krant hebben we vijf stellingen geponeerd, waarover partijen 100 punten verdelen. Zo geven ze aan wat ze belangrijk én minder belangrijk vinden. Ze moeten dus kleur bekennen! Daarnaast bieden we in die krant een platform aan partijen om in het kort uit te leggen waar ze voor staan.”

Ik zie dat een van die vijf stellingen gaat over het stimuleren van ‘watervriendelijk gedrag’. Waaraan moeten we dan denken?
“Denk dan aan regentonnen, aan groene daken, tegels vervangen door groen, biodiversiteit… En natuurlijk: wat spoel je door je gootsteen – geen vet of medicijnen in elk geval. Veel mensen denken dat klimaat een ver-van-hun-bed show is, iets voor toekomstige generaties: het na-ons-de-zondvloed idee. Maar je bezighouden met klimaat kan ook gewoon leuk zijn. Met kleine dingen kun je al het verschil maken! De vraag is natuurlijk in hoeverre we als waterschap dit gedrag willen stimuleren, bijvoorbeeld door subsidie voor regentonnen… Daar willen partijen nogal eens van mening over verschillen.”

Zijn er ook belangentegenstellingen waar waterschappen mee te maken hebben?
"Alles is keuze, alles is verdelen van schaarste… Het is af en toe een enorme puzzel. Feit is bijvoorbeeld dat het aanbod aan water vanuit de Alpen afneemt, terwijl de watervraag alleen maar toeneemt. Hoever moet je gaan als waterschap om dit te faciliteren? Daar zijn kosten mee gemoeid. Ander voorbeeld: als een gemeente een nieuwe wijk wil bouwen, dan is dat met allerlei vergunningen en juridisch gedoe eromheen iets van lange adem, zeg vijftien jaar. Dan is het handig om vooraf een watertoets te doen: wat betekent dit voor de waterhuishouding in het gebied? Dan wil je niet dat er pas na vijftien jaar, als alles al in kannen en kruiken is, over nagedacht wordt.

“Dat betekent ook dat we midden in de maatschappij staan als waterschap, volop in overleg met provincies en gemeenten over ruimtelijke ordening. We naderen echt de grens van wat we nog kunnen doen in ons kleine land. Maar dat betekent niet dat het waterschapsbestuur niet tot besluiten kan komen. Sterker nog, in de afgelopen jaren zijn besluiten voor het overgrote deel unaniem genomen! Polderen is echt een term die uit het waterschap voortkomt.”

 Wat is het speerpunt voor de komende tijd?
"Dat is natuurlijk afhankelijk van de coalitie die gekozen wordt, maar: onmiskenbaar klimaat! Hoe houden we het robuust hier. Een klein voorbeeld: we zijn nu uit zout slib klei aan het maken voor de dijken zodat je niet duizenden vrachtwagens met zoetwaterklei hoeft te gaan rijden. We doen het, net als onze voorouders, met wat direct voorhanden is. Maar ook: je kunt niet dijken blijven verhogen – dan kom je achter een enorme muur te zitten. Daarover moeten we echt nadenken.

“Je kunt niet dijken blijven verhogen”

Dan nog even over jouzelf – waarom ben je dijkgraaf geworden?
“Ik kom uit het openbaar bestuur, ben hoofd geweest van ruimtelijke ordening in Hoogezand, ben wethouder en burgemeester geweest… Ik ben geen watertechneut, mijn rol ligt op het bestuurlijke vlak. Ik vind juist dat midden in de puzzel zitten, alles soepel te laten verlopen, een mooie uitdaging. Mijn termijn loopt in 2023 af, maar ik ga voor een tweede termijn. Daarover gaat de vertrouwenscommissie binnenkort een besluit nemen.” [Dat is intussen gebeurd, met een positief resultaat – RdJ].

Waterschap
We hebben in Nederland 21 waterschappen die het waterbeheer doen. Daar hoort natuurlijk de bescherming tegen overstromingen bij, of juist het vasthouden van water voor tijden van droogte. Nauwgezet houden de waterschappen de waterstand bij, het grondwaterpeil, maar ook: hoe schoon het water is. Waterzuivering dus, waaronder het filteren van medicijnresten uit het water.

Het bestuur van het waterschap wordt elke vier jaar opnieuw gekozen. Sinds kort zijn er minder ‘geborgde’ zetels (zetels die door boeren, bedrijven en natuurorganisaties bezet worden, dus niet direct gekozen) en dus vallen er voor ons burgers meer zetels te verdelen.

Als voorzitter van het bestuur treedt de dijkgraaf op, die door de kroon benoemd wordt (net zoals een Commissaris van de Koning of een burgemeester) voor een periode van zes jaar. Vanouds was dat echt iemand van adel, maar dat is ver verleden tijd.

Wil je meer weten over wat waterschappen doen? Hunze en Aa’s heeft een meer dan uitstekende website, waarop bijvoorbeeld een publieksvriendelijke versie staat van hun waterbeheerprogramma: hunzeenaas.nl. Ook Noorderzijlvest heeft een heldere website, noorderzijlvest.nl, met een verkiezingskrant, stemwijzer en video’s over de standpunten op noorderzijlvest.nl/verkiezingen.