Op 21 november werd in de Nieuwe Kerk een nieuw bundeltje Mirjam en Micha-verhalen (Feest! Met Mirjam en Micha) gepresenteerd die in de zondagse kindernevendienst kunnen worden voorgelezen. De publicatie brengt de redactie op het idee aan Anne-Marie Knol van Groningen-Zuid, Nanny, Carlien, Hanna en Monique van de Martinikerk en Kees van den Ende van de Nieuwe Kerk te vragen hoe in hun gemeente de zondagse kerkdienst met de kinderen wordt gevierd: zij zijn allen in hun wijkgemeente betrokken bij het team van begeleiders van de kindernevendienst.

De schrijvers van het bundeltje, M. van der Vliet en E.J. Veldman, hanteren een beproefd procedé dat bekend is van de verhalen over twee onafscheidelijke speelkameraadjes: Ot en Sien van J. Ligthart en H. Scheepstra, Jaap en Gerdientje van Anne de Vries en Jip en Janneke van Annie M.G. Schmidt. Alleen gaat in ‘Mirjam en Micha’ het meisje voorop, overeenkomstig de moderne zede. Zij worden in hun jonge leven wegwijs gemaakt door hun grote vriend Jezus van Nazareth. De verhalen van de evangelisten over wat Jezus beleeft op zijn tochten door Palestina worden geactualiseerd in de leefwereld van Mirjam en Micha.

In de Nieuwe Kerk worden de Mirjam en Micha- verhalen gelezen. In de kinderdiensten van de Martini-wijkgemeente en de Immanuelkerk-gemeente worden de bijbelverhalen verteld zoals deze worden aangeboden in Bijbelbasics, dat wordt uitgegeven door het Nederlands Bijbelgenootschap. Anne-Marie: “Kinderen hebben geen bijbelkennis meer en wij vinden het als kinderkerk dan ook belangrijk dat ze niet alleen door spiegelverhalen te vertellen met het bijbelverhaal in aanraking komen.”

Inbedding in de viering
In de Nieuwe Kerk ligt het accent op de inbedding van de kindernevendienst in de liturgische viering. Het thema van de viering zoals dat wordt geput uit de schriftlezingen is ook het thema van het Mirjam en Micha-verhaal dat aan de hele gemeente wordt verteld door de voorganger die aan de rand van de dooptuin zit, bij de op kussens vóór de dooptuin neergestreken kinderen. Bij hun vertrek uit de dienst naar de ruimten van de kindernevendienst wordt in alle drie gemeentes een lied gezongen. Bij de Immanuel en de Martini wordt vervolgens het bijbelverhaal verteld dat op het rooster van Bijbelbasics staat. In de kerk wordt meestal een ander schriftgedeelte gelezen en verschilt het thema van de dienst van dat van de kindernevendienst. Bij terugkeer in de kerkzaal wordt verteld wat de kinderen hebben gedaan en wordt wat ze gemaakt hebben, aan de gemeente getoond. Dat gebeurt niet in de Martinikerkdienst: hier verzamelen de kinderen in de nevendienst de gebedspunten voor de voorbede die als ze in de kerk terugkomen aan de voorganger worden gegeven.

Advent en Kerst
Voor de viering van advent en Kerst maakt de Martinikerk gebruik van het materiaal van het Nederlands Bijbelgenootschap, waaronder een adventsposter en een adventsboekje met als thema dit jaar ‘tel je mee’. Vanaf de eerste zondag van advent tot en met de Kerst is er elke dag iets om te tekenen, samen te lezen, te puzzelen of om over na te denken.* In de Immanuelkerk staan advent en Kerst in het teken van de opvoering van de traditioneel plaatsvindende kerstmusical. Voor de uitvoering moet worden geoefend. Dat doen de kinderen tijdens de adventsdiensten. Elk jaar is de musical anders. Anne-Marie: “We gaan dit keer de musical doen uit ‘Kind op zondag’.”

 Kees van den Ende: “We weten nog niet wat we met Kerst in de Nieuwe Kerk zullen doen. Zal er weer een kindernachtdienst zijn met de stal en de ezel en het kerstverhaal? De coronatoestand zit ons mogelijk dwars. En de regisseur schijnt niet beschikbaar te zijn. Met de advent doen we het plakboek van Lucas. Wat zou Lucas in zijn plakboek opnemen als hij het verhaal hoort dat hij zopas in de kerk heeft gehoord?”

Belangstelling en reacties
Bij een voldoende aantal worden de kinderen verdeeld naar leeftijd, een groepje van 4 tot 8 jaar en één van 8 tot 12 jaar. Anne-Marie ervaart dat er in de Immanuelkerk minder belangstelling is voor de kindernevendienst toen die na de corona van vorig jaar in september werd hervat. “Geringe belangstelling is wel frustrerend. Je denkt een mooi programma te hebben bedacht en dan komen ze niet.” Het team van de Martinikerk ziet geen verschil in belangstelling voor en na de corona. Het aantal kinderen kan wel sterk wisselen. De groep van 4 tot 8 jaar kan van 3 tot 15 kinderen tellen. Het laatste komt met name voor bij een doopdienst. De groep van 8 tot 12 jaar is kleiner dan die van 4 tot 8 jaar. In beide groepen komt hetzelfde bijbelverhaal aan de orde, alleen het niveau in de groep van 8-12 is hoger. ‘Basiscatechese’ wordt in de Martini-wijkgemeente de bijeenkomst van de 8 tot 12-jarigen genoemd.

Wat de reacties op de kindernevendienst betreft zegt Anne-Marie: “Je krijgt wel eens een reactie van een kind te horen. Of ouders schieten je aan. Maar vaak wordt niet gereageerd.” Dat is ook de ervaring van Kees van den Ende. “Laatst riep een kind tegen zijn ouders dat het hartstikke leuk was. Dat vond ik wel mooi. Toen we online moesten werken vanwege de corona waren er wel ouders die reageerden op de werkjes en opdrachten die we de kinderen gaven.” En de begeleiders van de Martinikerk zeggen: “Soms krijgen we een reactie van kinderen, van de voorganger, van een ouder of kerkganger. We zien kinderen wel huppelend uit de kindernevendienst komen.”

De begeleiders
De teams die de kindernevendienst verzorgen bestaan uit een zeven- tot achttal personen. De meerderheid bestaat uit vrouwen. Bij de Nieuwe Kerk is Kees de enige manspersoon. Gemiddeld treedt men één keer per maand op. De voorbereiding kost best wel tijd. Annemarie: “Soms heb je een moeilijk verhaal en vraag je je af hoe je het aan de kinderen duidelijk moet maken”. Zo’n drie à vier keer per jaar komt een team bijeen om van allerlei te regelen. Het Martinikerkteam: “Om elkaar te bemoedigen, ervaringen te delen, te evalueren en afspraken te maken komen we een paar keer per jaar samen.”

De Protestantse Gemeente regelt ook nascholing die door JOP (Jong Protestant, de jongerenbeweging van de PKN) wordt verzorgd. Vanuit de Martinikerk en de Nieuwe Kerk is hieraan deelgenomen. Kees: “We praatten toen over de vraag: hoe geef je vorm aan de kindernevendienst: moet die leuk of leerzaam zijn? Ik ben van ‘kinderen moeten er een prettig gevoel bij hebben’. Dat komt bij mij vóór het leerzame doel. Het kind moet de kerk als een plezierige gemeenschap ervaren.”

* De opdrachten zijn te downloaden via www.bijbelbasics.nl