Op zaterdag 2 april was de opening van de jubileumexpositie ‘ORA et LABORA – de dag in het klooster’ in Klooster Aduard. Het kloostermuseum viert zijn 25-jarig jubileum. Met een feestelijke opening werd het nieuwe museumseizoen geopend. Kerk in Stad mocht deze plechtigheid bijwonen.

Uit Stad en Ommeland, en vanuit Aduard, kwamen op zaterdag 2 april ruim honderdvijftig mensen af op de opening van de jubileumexpositie. Na een kop koffie in de als abdijkerk dienstdoende ziekenzaal, verplaatst het programma zich naar de naastgelegen Rehoboth-kerk.

Aduard 3D
In de goedgevulde kerk start een film over Klooster Aduard. Het fraaie van de film is dat filmopnames aangevuld werden met 3D-reconstructies. Pas dan valt de omvang van het klooster echt op. Terwijl er nu nog slechts de ziekenzaal en enkele kleine opgravingen zijn, was er ooit een ruim complex met diverse gebouwen. Van een scriptorium tot een eigen huis voor de abt met gastenvertrekken voor bijzondere gasten. De kerk van het klooster moet volgens bronnen enorm zijn geweest. Met die beelden in het achterhoofd gaan de bezoekers weer naar de ziekenzaal.

De dag in het klooster
Zodra iedereen zit, komt Ensemble Sonus Vita al zingend binnen. Ook op andere momenten in het programma laten zij prachtige, klassieke liederen horen. Han van der Wijk, bestuursvoorzitter van kloostermuseum Aduard, opent de jubileumexpositie. De collectie is met zorg samengesteld, waarbij verschillende onderdelen geleend zijn van andere instellingen. De focus op de dag in het klooster is veel breder dan alleen het gebedsleven. Ook het bewerken van het land, de schrijfkunst, de handel en allerhande bedrijvigheid vormen een onderdeel van het leven in Klooster Aduard.

Lezing
Adrie van der Laan, conservator Bijzondere Collecties van de UB Groningen, vervolgt met de lezing ‘Monniken zijn net mensen – Aduard in het licht van de eeuwigheid’. Hij staat stil bij een ouderwets woord voor bedrijvigheid, namelijk negotie (Van Dale: handel of koopwaar). Dit woord is een samenvoeging van het Latijnse nec (niet) en otium. Otium is een moeilijk te vertalen woord. Het dichts in de buurt komt wellicht ‘vrijaf’, al dekt dat ook niet helemaal de lading. Otium is dat waarvan bedrijvigheid de ontkenning is.

Vervolgens verkent Van der Laan het zoeken naar otium in de klassieke oudheid. Dat wat wij kennen als stoïcijns en hedonistisch weet Van der Laan te duiden als twee verschillende strategieën om over otium te beschikken. Enerzijds dus de onthechting of afwezigheid van emoties (stoa) en anderzijds het zoeken naar plekken of omstandigheden zonder pijn en lijden (hedone). Epicurus definieert namelijk het woord voor genot en vreugde als een ontkenning van pijn en lijden.

Epicurus zag in dat je de afwezigheid van pijn het best kunt bereiken door je terug te trekken in een eigen wereld, een gemeenschap van vrienden, een soort commune van gelijkgezinden. Dit ideaal is ‘de Tuin van Epicurus’ gaan heten, naar de echte tuin bij Epicurus’ huis in Athene waar hij zijn filosofie onderwees. Niet of zo min mogelijk deelnemen aan de wereld, aan de maatschappij, verkleint de kans dat je geestelijk te lijden hebt. Van der Laan herkent een religieuze variant van dit ideaal in het kloosterleven, zoals dat ook vorm kreeg in Aduard.

Vervolgens gaat hij nader in op het ‘Ora et Labora’, het bid en werk. Het bidden is in de loop der eeuwen niet sterk veranderd, maar het werken wel. Naast landbouw en waterbeheer begonnen de kloosterlingen zich ook steeds meer toe te leggen op geestelijke arbeid. Met name de studie van de zogenoemde ‘humaniora’ werd belangrijk. Nergens in de Lage Landen waren er zoveel mensen tegelijk bezig met het humanisme als binnen de Aduarderkring. Rijkelijk citeert Van der Laan uit diverse brieven die inzicht geven in deze Aduarderkring. Al met al een lezing die nieuwsgierig maakt en die de zoektocht van de Aduarderkring plaatst in het licht van de Eeuwige zoektocht van de mens om over otium te beschikken.

Glossy
Ieder jaar wordt er bij de opening van een nieuwe expositie een boekje uitgegeven. Dit jaar heeft men gekozen voor een fraai uitgegeven glossy. Het eerste exemplaar werd uitgereikt aan de heer H. Westra, wethouder Cultuur van de gemeente Westerkwartier. Ook de burgemeester, voorzitters van de eerste expositiecommissies en de huidige expositiecommissie kregen een exemplaar uitgereikt. Bij de uitgang mochten de bezoekers een exemplaar meenemen.

App
Onder de naam ‘Aduard3dGPS’ werd een app gepubliceerd die gemaakt is door Axe Kooi en Jakob Loer. De totstandkoming van de 3D-reconstructie heeft ruim een jaar in beslag genomen. Van het Cisterciënzer klooster in Aduard zijn geen exacte beschrijvingen en afbeeldingen nagelaten. De informatiebronnen die de bouwers tot hun beschikking hadden, waren onder andere:

• Het verslag van een archeologische opgraving die eind jaren dertig van de vorige eeuw in Aduard heeft plaatsgevonden.
• De Abtenkroniek van Aduard: een manuscript waarin kloosterabten in de vijftiende en zestiende eeuw de abdijgeschiedenis hebben beschreven.
• Het uitgebreide stelsel van regels waar Cisterciënzer kloosters en geestelijken aan onderworpen waren.

Grondig speurwerk en logisch denkwerk hebben een reconstructie opgeleverd die de historische werkelijkheid in hoge mate benadert. De reconstructie is geen weergave van het klooster in een bepaalde periode. Het is niet bekend welke gebouwen er op welk moment precies hebben gestaan. De makers hebben daarom alle gebouwen waarvan zij zeker weten dat zij hebben bestaan, in de reconstructie opgenomen. In hun eigen woorden: “We hebben besloten een ‘werkend’ klooster in plaats van een klooster in opbouw in beeld te brengen.”

De app is gratis te downloaden via de app-store van uw mobiele telefoon of tablet. Vervolgens kunt u met behulp van de app door het dorp lopen, waarbij de app u de reconstructies van het klooster laten zien.