Rond de stad Groningen zijn in de dertiende eeuw heel wat kerken gebouwd, voor het grootste deel ontstaan uit relatief kleine boerengemeenschappen. Kerkjes die daarnaast ook nog betrekkelijk dicht bij elkaar liggen, vaak zelfs op loopafstand. Tegenwoordig is het ook goed te doen met de fiets.

Hoogkerk en Stefanuskerk

Wanneer je naar oudere kaarten van de stad Groningen kijkt, zie je hoe de voormalige zelfstandige gemeenten Hoogkerk en Noorddijk als een uitgeklapte bananenschil links en rechts om de stad liggen en in het noorden zelfs aan elkaar grenzen. Links, ten westen van de stad vind je de oude kerken van Hoogkerk, Leegkerk en Dorkwerd. Rechts, aan de oostkant van de stad staan de kerken van Noorddijk, Middelbert en Engelbert. Net iets oostelijker staan twee totaal andere kerken, in Thesinge is het een rest van wat ooit eens een relatief groot klooster was en in Garmerwolde staat een van oorsprong grote kruiskerk. Het schip van deze kerk is in de tweede helft van de negentiende eeuw afgebroken, wat resteert is het transept en het koor.

Het zijn inderdaad allemaal kerken uit de dertiende eeuw, waar echter in de loop der eeuwen ook het nodige aan vertimmerd en verbouwd is. De ramen zijn vergroot, de ingangen veranderd, vaak is er een koor aangebouwd, een toren bijgekomen of ook verdwenen. Allemaal liggen ze iets hoger dan het omliggende land, vaak nog steeds omringd door een gracht. Eromheen vind je prachtige en verstilde kerkhoven met soms ook bijzondere graven of grafmonumenten. In de helft van deze kerken vinden nog regelmatig diensten plaats. Andere worden vooral gebruikt voor culturele manifestaties en concertjes.

Middelbert en Engelbert

Kijk ook eens naar de windvanen op de torenspitsen. Vroeger dacht ik dat er of een haan of een kruis op stond, intussen heb ik ook heel andere windvanen gevonden. Zo staat er op de Stefanuskerk aan de Noorddijk een adelaar en de windvaan in Thesinge lijkt wel heel erg op een zwaan. In veel muren zijn nog de oude, grote kloostermoppen zichtbaar, latere delen verraden zich door de kleinere stenen. Jammer genoeg zijn in Dorkwerd en Middelbert de muren in de negentiende eeuw van wit pleisterwerk voorzien, zodat daar weinig te ontdekken valt.

Ook binnen in de kerken valt van alles te zien. Een aantal heeft fraaie, tot zeer fraaie preekstoelen, op de vloer liggen soms nog eeuwenoude plavuizen, er zijn mooie orgels te vinden, niet alleen qua uiterlijk, maar ook qua geluid. En je ziet er interessante ramen, kleine nisjes en schilderingen. In Hoogkerk is de oude luidklok uit 1451 bewaard gebleven en in Noorddijk is de door de Duitsers geroofde luidklok uit 1660 teruggevonden en weer in de toren geplaatst.

Engelbert en Garmerwolde

Er valt nog veel meer te noemen en te beschrijven, maar via diverse boeken en natuurlijk het internet is dat allemaal veel beter en uitvoeriger gedaan. Het beste is om er zelf op uit te trekken en te gaan kijken. Niet alle kerken zijn altijd open, maar openingstijden zijn wel te vinden en ook de buitenkant alleen al kan heel interessant zijn.