Sinds begin december hangt in Kerkenheem een kleine tentoonstelling van de papierknipkunst van Joke van Dijken, lid van de kerkelijke gemeente Damsterboord. Voor deze gemeente verzorgt zij al jarenlang de kerstkaart die na de kerstviering uitgedeeld wordt, en die op zondagmiddag als de kerk open is voor bezichtiging, klaarligt bij de overgebleven Open Deur. Aanleiding voor mij om eens te gaan praten met die bescheiden, op de achtergrond blijvende vrouw.

Bij de tentoonstelling liggen enkele folders, van de Nederlandse Vereniging voor Papierknipkunst, waaronder eentje ter gelegenheid van het veertigjarige bestaan in 2023 van die vereniging, met aansprekende titels van tentoonstellingen als ‘Papier Vertier’ of ‘Geknipt voor het leven’. Nóg een reden om een beoefenaar van deze kunst (die voor mijzelf eigenlijk betrekkelijk onbekend en nieuw is) te gaan interviewen. Ze heeft twee verzamelalbums (van de acht) al voor me klaarliggen.

Joke, wat trekt jou in deze manier van kunst maken?
“Eigenlijk dat je dit met heel eenvoudige middelen kunt doen: papier en schaar zijn genoeg! Je kunt het ook tussendoor doen, en dan komt er iets uit je handen wat je mooi vindt. Ik werk meestal in zwart-wit. Dan komt de kracht van die eenvoud het best uit. Een heel enkele keer gebruik ik in dat zwart-wit een kleuraccent, zoals de groene appel van Wilhelm Tell, of een rood-wit-blauwe vaan van een bootje. Maar mijn voorkeur gaat uit naar zwart-wit.”

En ik begrijp dat de vereniging al veertig jaar bestaat?
"Ja, maar dat is kantje boord geweest – vier of vijf jaar geleden was men eigenlijk al bezig de club op te heffen. Maar toen kwam corona en kwamen mensen thuis te zitten en was er opeens nieuwe aanwas! Vaak ook wat jonger. Afgelopen jaar hebben ze heel veel georganiseerd – tentoonstellingen, zo goed eigenlijk! Soms zitten daar een paar leden ook op dat moment te knippen.

“Ik ga niet vaak naar bijeenkomsten toe, dat is me iets te ver weg, maar tegenwoordig hebben we een appgroep, en dan bepalen we samen steeds opnieuw een thema waarop je iets kan maken. Soms vind ik dat niks, maar vaak kom je zo op nieuwe ideeën!”

Vanaf wanneer knip jij, en vanaf wanneer zit jij bij de vereniging?
“Ik knip al vanaf 1994 en ik ben lid vanaf 2006.” Joke laat mij haar eerste knipboek zien: “Dit knipsel hing vroeger altijd bij ons thuis.”

O, dus je was er van huis uit al mee bekend?
"Ja, ook mijn moeder was er zeer in geïnteresseerd – alleen had die nooit echt tijd daarvoor. We waren met zes kinderen, een eigen bloemenzaak, opa en oma en een tante inwonend… Ze had wel wat schaartjes en knipte ook wel eens een enkele keer wat, en ik denk dat als mijn moeder dit van mij had meegemaakt, ze dit wel heel leuk had gevonden. Maar dit knipsel hing dus bij ons thuis: van een voorouder van mij. Het zat dus wel in de familie! Ik durf hem niet uit het lijstje te halen – daarom heb ik hem proberen na te knippen.

“Deze knipkunst is al honderden jaren oud. Vroeg knipte men zelfs wel met wolscharen, waarmee schapen geschoren werden! Het werd toen ook echt wel door mannen gedaan – tegenwoordig eigenlijk vooral door vrouwen. Hoe of ik tewerk ga? Ik kan eigenlijk niet zo goed tekenen, dus vroeger, vaker dan nu, trok ik iets met potlood over en ging dan knippen, met een apart schaartje hiervoor. Ik heb nu langzamerhand wel geleerd om iets uit de vrije hand te schetsen, overtrekken is dan lang niet altijd nodig. En als het klaar is, maakte ik er vroeger een foto van voor in mijn verzamelboek – tegenwoordig maak ik er een scan van. Ik maak ook vaak voor speciale gelegenheden knipsels: een geboorte, een huwelijk, en dus in adventstijd de kerstknipsels voor de kerk.”

Waar stond jouw wieg?
“In Zwartsluis – wij waren hervormd. Mijn ouders waren goed betrokken bij de kerk en ik heb daar ook goede herinneringen aan. Men zegt wel eens dat wij deel waren van de Biblebelt, dat het erg zwaar was, maar dat heb ik eigenlijk helemaal niet zo ervaren. Goed, op zondag deed je sommige dingen niet – mijn ouders hadden tenslotte ook een eigen zaak. Na de Huishoudschool heb ik in Zwolle de INAS-opleiding gedaan en daarna ben ik op de Veluwe gaan werken in een vakantiehuis voor gehandicapte kinderen. Toen ik met Roel trouwde, moest ik stoppen – dat was toen nog zo. Daarna heb ik nog wel een aantal jaren als Alfahulp gewerkt, de voorloper van thuiszorg. Maar vooral veel vrijwilligerswerk: bij de Zonnebloem, en in de kerk – en dan vooral praktisch. Laat mij maar klusjes doen. Het bestuurlijke ligt mij niet zo… Laat mij maar bloemenkaartjes verzorgen, en knipkunst maken voor de Kerst!”

Geïnteresseerd in de kunst van het papierknippen? Kijk dan eens op www.papierknippen.nl