Wat betekent een moedig en hoopvol leven, voor jezelf en voor de ander?

In Levenslessen van een rabbijn interviewt Annemiek Leclaire (1969), journalist, die tevens een gesprekspraktijk voor zingevingsvragen heeft, Awraham Soetendorp, (1943), emeritus rabbijn van de Liberaal Joodse Gemeente in Den Haag. Dit boek is een verslag van de gesprekken die ze voerden. Het is verdeeld in tien korte thematische hoofdstukken met daarin een licht autobiografische lijn.

Het boek begint dan ook met de geboorte van de kleine Awraham in 1943, die al snel gescheiden van zijn joodse ouders moet onderduiken. Hij is een ‘gelukskind’ want hij overleeft de oorlog. Maar wat betekent dat ‘geluk’ voor de rest van je leven, hoe geef je daar betekenis aan? Hoe stand te houden te midden van de ontreddering na WO II en lang daarna? Hij probeert andere mensen te helpen, vooral door ze nabij te zijn. Maar ook zelf heeft hij hulp nodig, heeft hij een leven lang tot op de dag van vandaag psychosomatische klachten. 

Nabijheid, compassie, dat is misschien naast hoop wel de belangrijkste levensles in dit boek. Over compassie vertelt hij op scholen, als hij kinderen uitlegt wat er gebeurd is. Hij vertelt dat hij geen geluk had omdat hij gered werd omdat God dat wilde. God wilde dat elk kind gered werd. Hij had alleen het geluk in handen te vallen van mensen die dat begrepen. Mensen die hun leven riskeerden omdat ze zich konden verplaatsen in het leed van anderen.

Kinderen, mensen, moeten echter opgevoed worden tot compassie. Vandaar zijn bemoeienis met de Week van Respect op scholen en het Handvest voor compassie van Karen Armstrong. En nog nooit is hij op een school geweest waar hij dacht: “Mislukt”. Hij kwam er altijd vandaan met een gevoel van optimisme.

Hij heeft hoop. Door zijn ‘redding’ is dat onophoudelijk innerlijk reiken naar hoop bepaald. Hij had maar drie maanden kunnen worden en nu wordt hij tachtig!  “Waarom zou niet al in mijn leven de wereld van volmaakte vrede en recht gerealiseerd worden?”, zegt hij. “Dat dwársdenken – wetend dat het jou niet gebeuren zal, maar je weet het nooit, je weet het nooit.” Dat is hoop.

Veel andere boeiende thema’s komen in het boek in heldere, duidelijke taal aan de orde, zoals schuld en verantwoordelijkheid, euthanasie, klimaat, maar ook het belang van het vieren van feesten en de liefde. Gelukkig  kun je de inhoud door de opbouw in korte hoofdstukken gedoseerd tot je nemen en verwerken. Zo nodigt een niet direct voor de hand liggend antwoord van Soetendorp op een vraag als ‘Wat zou ik in WOII gedaan hebben?’ de lezer uit er verder over na te denken.

Alleen al omdat het je aanzet tot denken, is dit boek de moeite waard om te lezen. Het verbaast me in elk geval niet, dat Levenslessen van een Rabbijn in 2023 uitgeroepen is tot Theologieboek van het jaar.

Awraham Soetendorp en Annemiek Leclaire, Levenslessen van een rabbijn
Amsterdam: Balans, 2023 | € 15,-
ISBN: 987 94 638 2278 7 | 100 pagina’s