In 1672 belegert Christoph Bernhard von Galen, de bisschop van Münster, Groningen. Een aantal jaren daarvoor laat hij met stelende en plunderende troepen een spoor van vernieling achter in Twente en de Achterhoek. De Tukkers noemden hem daarom ‘de veedief’. Deze bijnaam doet denken aan de naam die de Friezen de Duitse Führer geven in de Tweede Wereldoorlog: ‘Jatstra’. In onze tijd wordt president Poetin regelmatig een ‘Kleptocraat’ genoemd: een stelende machthebber. “Poetin steelt onze zonen,” zei een huilende Russische moeder voor het oog van de camera afgelopen voorjaar.

De Veedief, Jatstra en de Kleptocraat ontkennen dat ze mensen van alles afpakken. Ze willen het volk juist teruggeven wat het volgens hen is kwijtgeraakt. Sterker nog: ze zien hun werk als een heilige missie. De bisschop van Münster ziet zich geroepen Stad en Ommelanden opnieuw onder een geestelijk zuiver gezag te brengen. Hitler verklaart in Mein Kampf dat hij “het werk van de HEER doet” door het Joodse volk uit te roeien, dat hij zag als een “parasiet”. Poetin voelt zich geroepen een heilig volk te smeden met een hoogstaande moraal als tegenhanger van het decadente, immorele westen. “Mensen doen het kwaad nooit zo volledig en vreugdevol, als wanneer ze het uit religieuze overtuiging doen.” (Blaise Pascal)

Gewelddadige slachtoffers
Alle drie krijgsheren presenteren zich als slachtoffer: Van Galens gebieden zijn afgepakt, Hitler voelt zich benadeeld door de grootmachten om hem heen. Poetin voelt zich tegengewerkt in het realiseren van een heilig Russisch volk. Alle drie vinden dat hun situatie de inzet van geavanceerd destructief wapentuig rechtvaardigt. De veedief gebruikt bij het beleg van Groningen de modernste bommen van zijn tijd: afgeschoten vanuit kanonnen. Er zitten zelfs ‘vuile’ bommen bij. Groningen kreeg als een van de eerste steden ter wereld te maken met chemische wapens (of in elk geval de voorlopers daarvan). Jatstra staat aan de basis van vliegende zelfsturende bommen. De Kleptocraat ontwikkelt raketten die met een nucleaire lading 18.000 kilometer kunnen vliegen, het uiterste der aarde kunnen bereiken en vernietigen.

Gouden eeuw
Volgens de Britse rabbi Jonathan Sachs wordt het grote kwaad in de geschiedenis gedaan door mensen die hartstochtelijk een geromantiseerde gouden eeuw willen herstellen. Ze zijn bereid hun eigen leven en dat van anderen te geven voor wat God van ze vraagt. Ze houden meer van geïdealiseerde mensen en gebeurtenissen, dan van echte. Met kracht en macht “proberen ze hun droom van Utopia te realiseren, die in een helse nachtmerrie verandert”.

Eindelijk naar huis
Kracht en macht zijn kernwoorden in een bekend visioen van Zacharia (Zacharia 4:6). Hij was een profeet in het oude Israël rond 500 voor Christus. Dit visioen verschilt sterk van andere visioenen, die hij kreeg: hij moet ervoor wakker gemaakt worden zoals je iemand wekt uit een diepe slaap. De boodschap van God die volgt is geen utopische droom. Je hebt open ogen nodig om die boodschap een beetje te kunnen vatten.

Het is een hoopvolle boodschap van God: het volk waar Zacharia bij hoort zal binnenkort worden bevrijd. Zo’n vijftig jaar geleden had een heerser uit het Oosten, Nebukadnessar, hun land afhandig gemaakt en het volk naar zijn eigen land meegenomen om voor hem te werken. Nu mag het naar huis, na jaren als displaced mensen in een ander land te hebben gewoond.

Een uniek ontzet
Ene Zerubbabel is gevraagd leiding te geven aan Israëls Ontzet. Zacharia moet hem mededelen dat van Hogerhand besloten is, dit ontzet op een totaal ongebruikelijke manier aan te pakken: “Niet door kracht (geavanceerd oorlogstuig), noch door macht (geweld) zal het u lukken, maar door de Geest van God,” moet Zacharia hem zeggen. Zerubbabel mag niet geweld met geweld beantwoorden. Hij moet de eindeloze keten van geweld op geweld doorbreken met geweldloosheid. Alleen als hij dat doet zal hij werkelijk slagen in zijn opdracht.

“Duisternis kan geen duisternis uitdrijven: dat kan alleen het licht.”

Afzien van wraak
Ik vind het zo opmerkelijk dat de HEER niet aan Zacharia vraagt deze boodschap te bezorgen bij de koning van Babel, de onderdrukker. Nee, hij moet hem door de bus doen bij de leider van het onderdrukte, machteloze volk. Hij legt bij hen de sleutel neer voor werkelijke en diepgaande verandering. De blijde boodschap over hun bevrijding betekent ook dat zij moeten afzien van wraak en vergelding, geen geweld te beantwoorden met geweld, of kwaad met kwaad. Niet vlak voor vertrek nog even het huis in brand steken van de baas die jou jaren afbeulde. Niet vee terug stelen bij je buurman en meenemen. Niet net voor vertrek een roddel loslaten over je Babylonische zwager, die jou altijd vernederde.

Een keuze
Waarom zouden ze moeten afzien van wraak en vergelding? Martin Luther King legt dat eeuwen later in een paar heldere, beroemd geworden woorden uit: “Duisternis kan geen duisternis uitdrijven: dat kan alleen het licht. Haat kan geen haat uitdrijven: alleen de liefde kan dat.” Volgens Jonathan Sachs ziet het volk Israël niet af van wraak maar legt ze die neer bij Degene die “de wrake toekomt”: de HEER. Als je dat doet laat je de ander los en leer je niet meer in het verleden te leven maar met het verleden. Daar kun je een ander nooit toe dwingen (dat zou een vorm van geweld zijn). Je kunt iemand wel voor de keuze stellen kwaad met kwaad te vergelden of met het goede het kwaad te overwinnen.

Bijnamen
Christus, de koning van de kerk, deed het laatste. Hij overwon ons (en zelfs mijn!) kwaad met Zijn goedheid. Dat leverde Hem nogal wat bijnamen op. Bij sommigen ‘de Gekruisigde en Opgestane’, bij anderen de Vredevorst, Redder, de Verborgen Aanwezige, etc.

Iemand met geavanceerd wapentuig heeft veel macht en komt vaak in geschiedenisboekjes terecht. Maar de echte geschiedenis (heilsgeschiedenis) wordt geschreven door mensen die het kwade overwinnen met het goede. Zij hebben ongelooflijk veel kracht. Daarin huist de Geest, de zachte kracht van God. Volgens Henriette Roland Holst zullen “de zachte krachten zeker winnen”.

Geschiedenisboekjes
Bernard von Galen kwam als Bommen Berend in de geschiedenisboekjes van Groningen terecht. Carl von Rabenhaupt, die leidinggaf aan het Ontzet van Groningen, als de Redder van Groningen.

Zeg dat jij in deze boekjes belandt, welke bijnaam zou je dan daarin willen hebben?