In 2022 herdenken de jezuïeten dat Ignatius vierhonderd jaar geleden heilig verklaard werd en dat hij vijfhonderd jaar geleden na zijn ziekbed besloot zijn leven te wijden aan God. Hij ging met een ezel op weg naar Montserrat om uit te komen in Manresa. Nu is zijn pelgrimspad een heuse camino: ‘Camino Ignaciano’. De Spaanse jezuïet José Luis Iriberri tekende deze tien jaar geleden uit: 620 kilometer in 27 etappes tussen Loyola en Manresa, lopen in de voetsporen van Ignatius van Loyola.

Wie was hij?

Inigo de Loyola wordt in 1491 geboren als de zoon van een Spaanse edelman. Op veertienjarige leeftijd begint hij een politieke en militaire carrière. Later wordt hij zelfs lijfwacht van de koning. Aan het hof ontwikkelt hij zijn aanleg voor het lezen, schrijven en muziek. Over zichzelf zegt hij dat hij tot zijn 26ste slechts in beslag werd genomen door de ijdelheden van de wereld: gokken, vrouwen en gewapende duels. Daar komt verandering in als hij in militaire dienst ernstig gewond raakt aan zijn been. Tijdens zijn langdurig ziekbed leest hij Het leven van Christus, van de kartuizer Ludolf van Saksen, die de nadruk legt op het vertellen van bijbelse gebeurtenissen volgens beeldende voorstellingen zodat de lezer zich als het ware zelf aanwezig kan voelen bij wat Jezus zei en deed. Hierdoor wordt Ignatius innerlijk geraakt en besluit daarop met zijn oude leven te breken en zijn leven te wijden aan de dienst van Christus.

Na een pelgrimstocht en studie theologie richt hij samen met anderen de sociëteit van Jezus op, de orde van de jezuïeten. Ignatius is ook beïnvloed door de Moderne Devotie. De navolging van Jezus Christus stond daarbij centraal en een toenemend belang van individuele beleving. Ik ben het die tegenover God sta. Dit moet echter wel omzetting vinden in de wereld, om zo actief te zijn in een seculiere werkelijkheid. Verinnerlijking en disciplinering van het ‘ik’ is belangrijk. Je oude ‘ik’, dat niet beantwoordt aan de roep van God, moet omgevormd worden. Verlangens moet je goed onderzoeken en die niet op God gericht zijn loslaten.

Geestelijke oefeningen

Rond 1522 schrijft Ignatius daartoe zijn bekend geworden Geestelijke oefeningen, waarin hij een handreiking geeft voor bezinning en meditatie voor retraitegroepen. Dit draaiboek voor geestelijke begeleiding is ingedeeld in dertig dagen, vier ‘weken’. Het begint met het fundament, waarin de vraag centraal staat: Wie ben ik, wie is God voor mij? En als God van mij houdt, wat doet dat dan met mij?

In de eerste week wordt aandacht besteed aan de gebrokenheid van de wereld en jezelf, het kwaad, de zonden en de gevolgen daarvan. In de tweede week staat het leven van Jezus centraal. De ontmoetingsverhalen, waardoor het verlangen groeit om op Hem te gaan lijken. De keuze kan worden gemaakt nu je leven zo te willen inrichten. In de derde week ligt de focus op het lijden van Jezus. De consequenties van je keuze worden (pijnlijk) duidelijk. Stille zaterdag verwijst naar dat gevoel van verweesdheid. In de vierde week ligt het accent op de opstanding. Door het lijden heen sta je op tot engagement. Zo eindigt dit model met een beschouwing om tot liefde te komen, vanuit de opstanding.

Het spirituele ideaal

De ignatiaanse spiritualiteit staat in het teken van God zoeken en vinden in alle dingen. De wereld met al haar wisselvalligheid is een vindplaats van God. Zo kan ieder moment een ontmoetingspunt worden met de Eeuwige. Dit inzicht kan groeien vanuit een grote vertrouwelijkheid met God, met wie de mens omgaat, zoals een vriend met een vriend. In de digitale gebedsretraites die in onze tijd worden aangeboden vanuit het ignatiaanse gedachtengoed is dit alles herkenbaar. Als voorbeeld hieronder een gebedssessie voor de eerste week van de veertigdagentijd.

Thema: loslaten (Psalm 4:7)

God toelaten in ons leven is God laten doen. Dat betekent vaak: loslaten, achterlaten, de regie uit handen geven, niet om slaafs en beklemd te leven, maar juist vrij en gelukkig! Want God haalt steeds het beste in ons naar boven.

Begin van het gebed

Langzaam open ik mijn handen: Heer, wees mij nabij.
In gedachten plaats ik mij bij Jezus in de woestijn.
In stilte vraag ik: Heer, laat mij bij U blijven.

Bijbeltekst Marcus 1:12

Meteen daarna dreef de Geest hem de woestijn in.

Gebedssuggesties bij de bijbeltekst

Wie of wat geeft mij een duwtje in de rug? Laat ik mij vooruitduwen, zelfs naar een dorre, onvruchtbare woestijn? De Geest drijft ons steeds uit onze comfortzone. Wat zou Jezus gevoeld hebben? Ook in de woestijn blijf ik bij Hem.

Einde van het gebed

Wie of wat geeft mij vandaag een duwtje in de rug? Welk hemels Woord is vruchtbaar voor mij? In stilte dank ik de Heer voor dit moment samen. Ik bewoon de stilte met mijn vragen en blijf luisteren naar zijn stem. Ik spreek vertrouwelijk met Hem zoals ik met een vriend spreek.

Terugblik op het gebed

Laat ik mij vooruitduwen, ook naar de woestijn, waar het moeilijk is? Ik schrijf kort op wat mij heeft geraakt: een woord, een zin of een gedachte. Hoe voelde dat?
Wat werd ik gewaar in die woestijn? Liet ik God toe? Word ik een rode draad gewaar, een goddelijke onderstroom die mij duwt en richting geeft?