Terwijl storm Evert over Groningen raast, heb ik het genoegen om kennis te maken met ds. Jan Willem Nieboer. Hij is de per 14 maart aangestelde dominee van Groningen-Zuid. Mijn indruk na een wandeling door een onstuimige stad is dat Groningen blij mag zijn met deze nieuwe aanwinst. Uit dit artikel wordt duidelijk waarom.

Nick Everts

Beginnen bij het begin

Wie bij de naam Nieboer denkt te maken te hebben met een Groninger, heeft gelijk. Jan Willem is namelijk komen te wonen in het Groningse dorpje dat ook in het geboortebewijs van zijn vader staat. Een periode van ongeveer tien jaar in Stad bracht hem onder andere zijn lief en twee studies. Eerst de pabo en vervolgens ook theologie.

Kerkelijk gezien is Jan Willem ook niet helemaal nieuw in Groningen. Zelfs niet bij wat destijds nog de wijkgemeente Immanuëlkerk was. Op de dag van de geboorte van zijn dochter vroeg de Immanuëlkerk hem namelijk om een jaar bij hen te komen werken. Je zou dus kunnen zeggen dat Jan Willem weer begint bij het begin of, met een knipoog, weer terug is bij af. Het verbaast dan ook niet dat het voor hem voelt als thuiskomen.

"Engelen, profeten en dominees…

…trekken voorbij", zo klonk het bij het afscheid van Jan Willem in Sneek. Na veertien jaren breekt een nieuwe tijd aan. Zonder alle haltes langs te lopen, kom ik toch op een aantal leuke inzichten naar aanleiding van kerkelijke loopbaan.

Wat opvalt is dat er een aantal dorpen terugkomt. Hiernaar gevraagd geeft Jan Willem aan dat het dorpse leven hem aanspreekt. Mogelijk speelt dat ook mee in de keuze om buiten Stad te gaan wonen. In een dorp is er sprake van nauwe sociale verbanden, omdat je elkaar vaker tegenkomt. Anders gesteld: het is moeilijker om elkaar te ontlopen. Als dominee voel je dat je in een dergelijke context instapt in een functie of rol van eeuwen. Met de toga aan is het ‘u’ en zonder toga is het ‘jij’. Dat ik ds. Nieboer als vanzelf aansprak met ‘jij’ heeft hier vast mee te maken.

Het tweede dat opvalt zijn de jaren in Friesland. Wie zijn Friestalige diensten terugluistert, zal niet meteen doorhebben dat het aangeleerd is. Of de mensen in Groningen hier iets aan hebben is een vraag die verrassend genoeg positief beantwoord wordt. Zo vertelt Jan Willem dat hij geleerd heeft om hetzelfde in een andere taal te zeggen. Het Fries kent daarbij geen sacrale taal, waardoor de taal dicht bij het echte leven staat. In de kerk loop je het risico om taal te blijven gebruiken die uitgewerkt is. Hoe kun je dan hetzelfde anders zeggen?

De indruk die van Jan Willem ontstaat is een nuchtere, humorvolle Noordeling die een liefde heeft voor taal. Toch laat ik met deze omschrijving nog een belangrijk aspect buiten beschouwing. Jan Willem is niet alleen op Friese plekken neergestreken, maar ging ook naar New York om daar met kunstenaars in gesprek te gaan. Wat volgt is een lijn door het gesprek die het beste voorafgegaan kan worden met dit citaat uit een lied:

“In the end it is beauty that is going to save the world now”

Verbeelding

“Uiteindelijk is het schoonheid / esthetiek dat de wereld nu zal redden”, zo zingt Nick Cave in het lied Nature Boy. Op verschillende momenten in het gesprek komt dit ter sprake. De schoonheid van taal en het dorpse leven, maar ook de schoonheid van verbeelding. Van kunst dat in een eigen taal tot uitdrukking brengt waar het om gaat. Kunst die pijnlijk de ongemakkelijkheden kan blootleggen. Kunst die de verbeelding prikkelt en emoties oproept.

Het mag van Jan Willem af en toe gerust schuren. God moeten we niet te snel willen verdedigen, niet te snel alles recht willen praten. Soms lijkt het alsof de mensen in de kerk sneller genoegen nemen met schurende Bijbelverhalen dan mensen buiten de kerk. Als kunstenaars met religieuze motieven aan de slag gaan, valt je oog op andere aspecten. Iets van deze creativiteit zullen we ongetwijfeld de komende periode gaan merken.

Intrededienst

Tijdens het kennismakingsgesprek hoorde ik al over het gekozen verhaal voor de intrededienst. Dankzij corona heeft wijkgemeente Groningen-Zuid sinds enige tijd de mogelijkheid om diensten vanuit huis te volgen. Hierdoor kon ik gehoor geven aan mijn nieuwsgierigheid. De intrededienst viel op de vierde zondag van de veertigdagentijd: zondag Laetare. Ofwel, verheugt u. Die vreugde spatte af van het muzikale duo ‘Mja Mera’ met vrolijke Klezmermuziek. Die vreugde spatte af van de hele viering die dankzij de maatregelen een intiem karakter kreeg. Die vreugde spatte ook af van ds. Nieboer (in toga) die de mensen meenam in een wonderlijke wending van het verhaal van Noach.

Terwijl ds. Nieboer beeldend sprak over de naakte en dronken Noach, over de drie zonen, dat de eerste woorden na de zondvloed een vloek waren en over slavernij, dacht ik terug aan ons gesprek. Ik zie iets van zijn moed om lastige of schurende verhalen te kiezen. Ik zie iets van zijn creatieve en betrokken omgang met verhalen. Ik hoor hem een klassiek verhaal aansprekend vertalen naar het nu. Kortom, ik zie een dominee die hier voorlopig thuis is.

Plannen?

Ds. Jan Willem Nieboer is maakt deel uit van het team van protestantse wijkgemeente Groningen-Zuid en hoopt van daaruit een bijdrage te leveren in buurt en stad. Een specifiek programma heeft hij niet. De essentie ligt in verhalen en het prikkelen van de verbeelding. Ik geloof dat hij daarmee een aanwinst is voor de Stad en specifiek voor Groningen-Zuid. Kerk in Stad feliciteert Groningen-Zuid met de nieuwe predikant.