He’s five foot-two, and he’s six feet-four
He fights with missiles and with spears
He’s all of thirty-one, and he’s only seventeen
He’s been a soldier for a thousand years
He’s a Catholic, a Hindu, an atheist, a Jane
A Buddhist and a Baptist and a Jew
And he knows he shouldn’t kill
And he knows he always will
Kill you for me my friend, and me for you
“Trek daarom de volle wapenuitrusting van God aan, zodat jullie op de dag van het kwaad weerstand kunnen bieden, standhouden en alles tot een goed einde brengen.” – Uit de brief van Paulus aan de gemeente te Efeze, 6:13.
Aan het vaste repertoire van ‘eindejaarsuitgaven’ met christelijke inslag zoals agenda’s, scheurkalenders, Bijbelse dagboeken, leesroosters en dergelijke is onlangs een interessante uitgave toegevoegd in de vorm van een dagboek over en met muziek. Het gaat om christelijke muziek en muziek van artiesten uit alle ‘hoeken’ van de kerk en daarbuiten, die prikkelende vragen aan de orde stellen over ‘geloven’ en God. Albert Ferwerda, emeritus predikant van de PKN, houdt zich – zo lezen we op de achterflap van het boek – al jarenlang bezig met popmuziek en de relatie tussen popmuziek en het christelijk geloof.
‘Universal Soldier’, op een geleende langspeelplaat van Donovan: in de late jaren ’60 zongen mijn vriendin en ik het luidkeels mee. Het ging over soldaten in de oorlog maar we verdiepten ons verder niet al te veel in de volledige Engelse tekst. Dat gold, wat ons betreft, overigens voor de meeste Engelstalige popmuziek.
In Stamelend halleluja kiest Ferwerda een lied bij de tekst van de dag, waarbij hij de tekst van het lied analyseert, vertelt over de achtergrond van de zanger(s) en een verbinding legt met de tekst uit de Bijbel. Het gaat in dit dagboek niet alleen over popmuziek. Willekeurig bladzijden openslaand, zie ik ‘Go Tell It on the Mountain’, een oude spiritual die ook is opgenomen in het Liedboek van de Kerken, ‘Take My Hand, Precious Lord’, een gospel gezongen door Aretha Franklin, ‘Give Me Oil in My Lamp’ van The Byrds, ‘Whenever God Shines His Light on Me’ van Van Morrison, ‘Hey God’ door Jon Bon Jovi, ‘Eva’ gezongen door Boudewijn de Groot en ‘Tears in Heaven’ van Eric Clapton. Ook Bob Dylan en Leonard Cohen zijn goed vertegenwoordigd.
Op Allerzielen (2 november) komt Daniël Lohues voorbij, die zingt over ‘gewone mensen’ die, meer of minder gelovig, goede dingen doen:
Die huuft niet te wachten bij de hemel in de rij
Die mag direkt deur, die mag iederien veurbij
Die huuft niks uut te leggen
Die huuft niks te zeggen
Nee, die huuft niet te wachten
Bij de hemel in de rij
“De engel zei tegen mij: ‘Schrijf op: gezegend zijn de mensen die uitgenodigd zijn voor het bruiloftsmaal van het Lam’. Hij zei tegen mij: ‘Deze woorden komen werkelijk van God’.” – Openbaring aan Johannes, 19:9.
Met 395 pagina’s is Stamelend halleluja – de titel is een verwijzing naar een regel uit het bekende lied van Leonard Cohen, waarin hij zingt over een broken hallelujah – een vrij dik boek. Mogelijk is er daarom voor gekozen om de inhoudsopgave en registers, in totaal 40 pagina’s, niet in het boek op te nemen. De registers, op 1. Bijbelteksten, 2. Zaken (Bijbelse en kerkelijke begrippen), 3. Personen (artiesten, liedjesschrijvers, dichters en componisten, filmmakers, schrijvers en enige godweters, betweters en machthebbers die ruimschoots of in de marge een rol spelen in dit dagboek) en 4. Liedjes kan men via de QR-code op de bijgeleverde bladwijzer downloaden. Via deze QR-code kunnen ook de muziekstukken beluisterd worden. Dat wil zeggen: de eerste 30 seconden van de muziek. Voor het beluisteren van het complete nummer en meelezen met de tekst is een Spotify-abonnement vereist.
Dagboeken, agenda’s en (scheur)kalenders beginnen gewoonlijk bij de start van een nieuw kalenderjaar. In Stamelend halleluja is gekozen voor het ‘kerkelijk jaar’ en begint daarom met de adventsperiode. Voor het gemak is daar de datum van 1 december voor gekozen. De auteur legt in een voorwoord uit hoe om te gaan met het begin van de adventstijd, omdat de weekdagen waarop 25 december valt, verschuiven. Na de kerstcyclus volgt in januari een periode waarin aandacht is voor de wortels van de zwarte muziek, de spirituals.
De paascyclus begint op Aswoensdag en gaat na Pasen door met de paastijd: vijftig dagen tot aan Pinksteren. In de overgebleven periodes kan men het dagboek op datum volgen. De auteur geeft uitvoerig uitleg over de keuzes die hij maakte met betrekking tot data van kerkelijke hoogtijdagen die per jaar variëren. Voor iemand die niet zo erg thuis is in de kerkelijke terminologie is het wat ingewikkeld maar waarom zou de gebruiker zich verplicht aan het voorgeschreven rooster moeten houden?
Zelf ben ik, toen ik het boek in handen kreeg, er meteen aan begonnen zodat we na het ontbijt vandaag – op 11 november – lazen over de wapenstilstand na de Eerste Wereldoorlog die op de elfde van de elfde om elf uur werd gesloten. En we lazen over Sint Martinus van Tours (Sint-Maarten) die soms als patroonheilige van de soldaten wordt beschouwd. Ik heb nu eens goed geluisterd (en meegelezen!) naar de tekst van ‘Universal Soldier’, gezongen door Buffy Sainte-Marie, de tekstdichter van dit lied.
Albert Ferwerda, Stamelend halleluja: Met muziek het kerkelijk jaar door
Amsterdam: Buijten en Schipperheijn, 2022
ISBN: 978 94 636 9198 7 | € 29,90
