Deel 1 in onze veertigdagentijdserie

Rachel Wardenaar, Nick Everts en Annelies Noordhof-Hoorn

Op woensdag 17 februari begint in de christelijke wereld weer de veertigdagentijd. Deze periode, ook wel de vastentijd of quadragesima genoemd, gebruiken christenen om zich te bezinnen op het leven als christen en om zich voor te bereiden op het naderende Pasen, het belangrijkste feest volgens vele christenen. Tijdens deze bezinningsperiode wordt, op de zondagen na, traditioneel gevast of soberder geleefd dan normaal. Deze traditie is al eeuwen oud, maar toch is zij ook nu nog prominent aanwezig in veel christelijke gemeenschappen. Veel mensen willen zich in deze tijd bezinnen en voorbereiden op de opstanding van Christus, door bijvoorbeeld soberder te leven, of door iets in te leveren wat zij als een luxe zien waar ze zonder kunnen. Door zoiets in te leveren komt er meer ruimte vrij voor het leven met God.

Dit vasten wordt al sinds bijbelse tijden gedaan. Denk bijvoorbeeld aan koning David, die vastte toen hij de hulp van God hard nodig had (2 Samuël 12-16). Ook in de huidige tijd nog roepen we soms op die manier de hulp of steun van God in. We creëren meer ruimte voor Hem door afstand te doen van een wereldse luxe, maar hoe doen we dat in deze tijd?

Al bijna het hele afgelopen jaar leveren wij wereldse vrijheden en luxes in om de pandemie te bestrijden. De laatste maanden is dit zelfs nog eens extra door strenge lockdownmaatregelen. Je zou kunnen zeggen dat we nu al vasten. We geven veel vrijheid, leuke dingen en sociale behoeften op. Maar creëert dat voor ons nu ook meer ruimte voor God? Kunnen we ons zo binnen in onze huizen bezinnen en ons voorbereiden op een groot feest?

De term ‘quarantaine’ betekent letterlijk ‘veertig dagen’ en stamt nog uit de pestepidemie van de veertiende eeuw toen schepen veertig dagen in de haven moesten liggen voor de bemanning aan wal mocht. In de veertigdagentijd gaan we dus ook een beetje in quarantaine – mensen besteden meer tijd aan zichzelf, naar binnen gekeerd. Maar leven we zo niet al maanden? Hoe kan voor u deze tijd voor het paasfeest toch iets bijzonders worden? Anders dan anders in deze lockdown? Willen we nog meer luxe tijdelijk opgeven voor meer spirituele ruimte? Of willen we deze tijd nu juist samen met anderen beleven om God dichterbij te brengen? Er zijn vele mogelijkheden, en iedereen beleeft deze tijden weer anders. Maar één ding hebben we allemaal gemeen: we mogen ons ook in deze tijd, hoe moeilijk ook, voorbereiden op een hoopvol paasfeest. Dit mogen we doen met elkaar, met de kerk, met meer ruimte voor onszelf, maar bovenal, zoals al in vele eeuwen hiervoor, met God.

Wellicht is het iets hoopvols dat de kerkelijke kalender ook nu blijft doorgaan. Eerst een tijd van bezinning en God zoeken, om vervolgens weer het grote feest van de hoop en het leven te vieren. We kunnen er ook in deze voor velen lastige lockdown iets bijzonders van maken met elkaar. In dit artikel ziet u welke initiatieven kerken hebben genomen om deze tijd voor mensen een mooie en hoopvolle voorbereiding te doen laten zijn. En u leest hoe mensen God in deze tijd zoeken. Door iets in te leveren? Of wellicht door een ander te helpen of te motiveren in deze tijden? Mijn hoop en mijn verwachting is in elk geval dat we ook in deze bijzondere tijd deze traditie niet zullen vergeten. We zullen nieuwe manieren ontdekken om te bezinnen, of wellicht doen wat we altijd al deden. Vasten, geen alcohol, noem het maar op. En God zal ons ook nu zien wanneer we deze tijd in gaan. Ik ben er niet bang voor! Ik kijk er naar uit! Naar bezinning voor velen, en naar de hoop en het leven die zeker gaan komen!

Wat doen de kerken?

Een veertigdagentijd die anders is dan alle voorgaande. De kerken in Groningen proberen hierop in te spelen. In dit overzicht noemen we een aantal voorbeelden van initiatieven die wellicht voorgaande jaren niet of op een andere manier georganiseerd werden. Voor een volledig overzicht van wat er in de verschillende kerken gebeurt, kunt u de verschillende wijkberichten raadplegen.

•           Diverse groepen, lokaal en landelijk, bieden digitale veertigdagentijdkalenders aan. Meer nog dan voorgaande jaren gebeurt dit online. Dagelijks een inspirerende tekst, een gebed of oude wijze woorden. In Groningen neemt bijvoorbeeld PKN-wijkgemeente Groningen-Zuid het initiatief tot een digitale kalender onder het thema ‘Ik ben er voor jou’. Dagelijks plaatsen zij vanaf 17 februari tot Pasen een stukje op de website om zo stil te staan bij het leven van Jezus. www.immanuelkerk-groningen.nl

•           De Martiniwijkgemeente, Nieuwe Kerk Groningen en Stadsklooster Groningen bieden in de veertigdagentijd wekelijks een podcast-vesper (alleen audio). Vorig jaar deed corona intrede midden in de veertigdagentijd. De toen gezamenlijk opgezette vespers konden geen doorgang vinden. Dit jaar is gekozen voor vespers die thuis te beluisteren zijn. De serie begint op Aswoensdag met de focus op Psalm 103. Vervolgens staat elke volgende woensdag een Hallél-psalm centraal. Deze psalmen, 113-118, worden in het jodendom onder andere tijdens de paasnacht gelezen/gezongen. In de Goede Week zullen er op maandag, dinsdag en woensdag vespers zijn. Dan staat een evangelielezing centraal als opmaat naar Goede Vrijdag en Pasen. De serie is te beluisteren via de websites van de deelnemende organisaties.

•           De Oecumenische Vieringen Groningen deelt vanaf Aswoensdag tot Palmpasen dagelijks een vlog/filmpje als inspiratie voor mensen onderweg tussen het hier en nu en de nieuwe wereld die komen zal. Onder het thema ‘De tocht van de mens’ staat men achtereenvolgens enkele dagen stil bij Aswoensdag, ‘uit aarde kom je voort en tot aarde ga je terug’, Noach, ‘oog in oog met de catastrofe’, Mozes, ‘heilige afzondering’, Israël in de woestijn, ‘doorgaan en keuzes maken’, Jona, ‘boos en verontwaardigd’ en Jezus, ‘voorbij de confrontatie met kwade machten’. Op de doordeweekse dagen wordt het motto elke dag vanuit een ander perspectief belicht. Van beelden of schilderijen, verhalen, plekken, muziek, natuur en actie. Dit gemeenschapsproject is te volgen via: www.ovg-web.nl/vieringen/40-dagentijd-2021/

•           Wekelijks ingesproken gebedsretraite vanuit PKN-wijkgemeente De Bron. De retraite heeft als centrum het latifagebed, dat geschikt is om in je eigen binnenkamer te beoefenen en van daaruit te delen met anderen. Het helpt je om tot de essentie van je bestaan te komen, om zo contact te krijgen met wat je ten diepste beweegt. Latifa betekent letterlijk ‘subtiel’ en in dit gebed worden met enkele woorden de subtiele, fijnere kwaliteiten van ons leven genoemd. Zo luidt het gebed:

Ik besta

Ik verlang

Ik hoop

Ik geloof en vertrouw

Ik laat los

Ik heb lief

Ik ben bereid

Elke week zal een gebedsintentie centraal staan en worden uitgediept. Dat kan zijn met een tekst, muziekfragment en/of de afbeelding die wekelijks verbonden is aan de opname. Tot we uiteindelijk op eerst Paasdag uitkomen bij: Ik ben bereid, ik sta op en doe wat gedaan moet worden. Je kan je aanmelden om mee te doen of als contactpersoon voor een zelf te vormen groep bij predikant.pkndebron@gmail.com. Wekelijks ontvang je de link naar het YouTube-kanaal.

Meer dan in voorgaande jaren zal de veertigdagentijd in eigen kring gehouden worden. De hierboven genoemde voorbeelden laten zien hoe kerken proberen om u en jou van inspiratie te voorzien. Mogelijk zorgt het voor een andere of intensere beleving van de veertigdagentijd die uitloopt op Pasen. Het feest waarin het Licht het van het duister wint.

Hoe beleeft u / beleef jij de veertigdagentijd in lockdown?

Deze vraag legde ik voor aan enkele mensen in mijn omgeving. De antwoorden liepen uiteen, zoals misschien ook te verwachten is in deze coronatijd, die zeer divers wordt beleefd. Iemand bekende er nog geen enkele gedachte aan te hebben gewijd omdat ze – moeder van een groot gezin – puur aan het overleven is. Een ouder echtpaar legde uit dat zij zijn opgegroeid met de lijdenszondagen en niet zozeer met de veertigdagentijd. En dat voor hen beiden Goede Vrijdag en Pasen de hoogtepunten vormen in deze periode. Een vriendin vertrouwde mij toe dat de dagen soms erg saai zijn, maar dat ze iedere dag een uur wandelt en dat de stilte die dan van binnen ontstaat, heel waardevol is. Kortom, de veertigdagentijd die voor ons ligt, zal door eenieder van ons anders worden beleefd en ingevuld.

Misschien herkent u zich in het bovenstaande. Of juist helemaal niet. In beide gevallen zou ik het prachtig vinden als u dat wilt delen met de lezers van Kerk in Stad, zodat we als geloofsgemeenschap in Groningen ook met elkaar verbonden zijn door de verhalen die we met elkaar delen.

Wilt u meedoen? Schrijf dan in ca. 200 woorden hoe u deze veertigdagentijd beleeft/invult. Komt u in deze tijd aan God toe? En aan het paasverhaal? Moet u veel inleveren in deze tijd en wat is dat? En gaat u – in deze vastenperiode – nog meer inleveren? Of doet u mee met de zeven werken van barmhartigheid van Kerk in Actie? E-mail uw eigen verhaal naar redactie@kerkinstad.nl zodat het kan worden geplaatst in één van de volgende delen van deze veertigdagenserie.

--------------------------------------------------------------------

“Ik mis het naar de kerk gaan heel erg. Dat heb ik zo nodig”

Jeanette van den Born-Roks over de lijdenstijd in lockdown:

"Sowieso heeft deze hele coronatijd mij aan het denken gezet. Het heeft me doen beseffen hoe kwetsbaar we als mensen zijn. Je kunt nog zo welvarend zijn, maar gezondheid heb je niet in de hand. Zo’n piepklein, onzichtbaar virus kan je zomaar onderuithalen en je leven ontwrichten. Dan realiseer je je hoe afhankelijk wij mensen zijn, afhankelijk van God. Zouden mensen zich in deze tijd ook meer beseffen dat er een God is?

"Wat betreft de veertigdagentijd: in principe zijn voor mij alle dagen gelijk als het gaat om mijn persoonlijke relatie met God. Ik ga niet vasten, bijvoorbeeld niet-drinken of geen tv-kijken, dat past niet echt bij mij. Eigenlijk vind ik vasten alleen zinvol als je dan ook daadwerkelijk meer tijd vrijmaakt voor God. Wat ik wél doe, is in deze periode mooie muziek luisteren: de Matthäus Passion van Bach. Ook lezen we meestal in deze tijd in plaats van ons vaste dagboekje een ander, bij de veertigdagentijd passend, dagboekje. Dit jaar hadden we in eerste instantie een boekje van het Nederlands Bijbelgenootschap besteld, Niet van brood alleen, maar bij nader inzien is dat meer geschikt voor stille tijd. Daarom hebben we nu Genadetijd van de theologen Iwan en Leantine Dekker besteld. Hoewel ik deze veertig dagen mijn relatie met God niet als wezenlijk anders ervaar dan alle andere dagen van het jaar, is Pasen voor mij wel het hoogtepunt van het kerkelijk jaar.

"Dat we dan niet naar de kerk kunnen gaan, is wel een offer. Ik mis het naar de kerk gaan heel erg. Dat heb ik zo nodig. Natuurlijk zijn we heel blij met de digitale diensten, maar het is zo’n totaal andere beleving. Ik mis de ontmoeting met de ander, het elkaar zien en samen zingen! Gelukkig hebben wij de bijbelkring wel digitaal voortgezet. We zien elkaar eens per twee weken en al duurt zo’n ontmoeting niet heel lang, het biedt toch de mogelijkheid om bij elkaar betrokken te blijven. We voeren soms heel mooie, persoonlijke gesprekken. Het naar elkaar luisteren en voor elkaar bidden vind ik echt waardevol voor mijn geloof!

“Wat ook heel bijzonder is in deze tijd, is dat je nergens heen kunt. Niet naar een museum of de bioscoop. Daardoor zijn we veel meer buiten en dan ontdek je hoe indrukwekkend de natuur is. Afgelopen zondagmorgen vroeg tijdens het wandelen, hoorde ik mezelf voortdurend zeggen hoe mooi het was. Dat is pure verwondering over de schoonheid die je dan ervaart.”

Jeanette is getrouwd met Jaap. Ze werkt in de zorg. Vanwege de lockdown en de geldende maatregelen ‘ontmoeten’ Jaap en Jeanette hun kinderen en kleinkinderen nu meestal via videobellen.

---------------------------------------------------------------