Macht verplicht, gezag ook. Wie zich bewust is van zijn invloed op andere mensen, moet ook bereid zijn verantwoording af te leggen over woorden en daden. Dat geldt voor organisaties, maar ook voor individuen. Als dit goed geregeld is, heeft dat als het goed is een preventief effect op mogelijk misbruik of praktijken die het licht niet kunnen verdragen.

Schaamte belet slachtoffers nogal eens om naar buiten te komen, ook omdat men de schuld soms bij zichzelf zoekt. Een klokkenluider is vaak het begin van onderzoek, door media, onderzoekscollectieven zoals Follow the Money of Bellingcat, of, in het geval van overheidsfalen, enquêtecommissies.

Het misbruik van kinderen door katholieke geestelijken in Canada, de onthullingen rond de Voice, bij sportbonden, culturele en andere organisaties staan nog op ons netvlies. Dat zelfs Amerika’s meest geliefde huisvader en kindervriend Bill Cosby tientallen vrouwen heeft verleid, gedrogeerd en misbruikt, konden we recent nog zien in een viertal documentaires. Tegelijkertijd was hij het boegbeeld van de zwarte emancipatie. Juist van hem had men het niet verwacht. Eenlingen durfden de publieke opinie niet te trotseren, men miste verbinding. Tot er klokkenluiders kwamen, en er  verontwaardiging ontstond. En verbinding.

Politiek
In de politiek is het niet anders, ondanks een systeem van checks and balances. Ook daar is, om politieke redenen, niet altijd sprake van transparantie en moeten klokkenluiders en externe partijen nogal eens misstanden aankaarten.

Autocraten als Trump en Poetin gaan nog een stapje verder door de onafhankelijke informatievoorziening te knevelen en met een eigen frame het volk te misleiden. Zonder leugens redt men het niet – en ze zien dat het volk daarin meegaat, uit partijdigheid of uit onwetendheid. Trump en Poetin zien zich als een CEO van een onderneming, met vazallen in het parlement als aandeelhouders die zoethoudertjes krijgen als voorrechten of donorgeld voor herverkiezing.

FOX News werd een veelbekeken propagandazender voor Trump,  omwille van de kijkcijfers en dus de reclame-inkomsten. Ze fungeerden, uit opportunisme, zelfs als adviseur van Trump. Maar wat wil je als eigenaar Rupert Murdoch ooit zei bij de start: ‘je hoeft de mensen niet de waarheid voor te schotelen, maar ze het gevoel geven dat dit de waarheid is.’ De Republikeinen werden een Trump-partij. De aanhangers willen, in onzekere tijden een sterke leider, en een moreel kompas is niet nodig. De waarheid is niet relevant. Mensen willen ergens bij horen en volgen hun gevoel.

Verbinding: wie verlangt er niet naar?
Waarom gaan mensen mee met de flow? Alle mensen hebben een verlangen om zich ergens mee verbonden te voelen, men zoekt de veiligheid van het groepsdenken. Dat is niet altijd een rationele keuze.

Brené Brown – ze werd wereldberoemd door haar TED Talk over kwetsbaarheid – zegt dat het voor échte verbinding nodig is om onderzoek te doen naar je kernwaarden. Even je afzonderen in ‘de wildernis’. Om een rechte rug te ontwikkelen, zodat  je eerlijk durft te zeggen wat wel of niet deugt. Maar je houdt de verbinding door op een fatsoenlijke manier, met een luisterend oor voor de gevoelens van andersdenkenden. Zo voorkom je escalaties en verwijdering, ben je geen kuddedier,  maar kun je vanuit je eigen kompas weer de verbinding zoeken.

Of niet, want je kunt ook tot de conclusie komen dat die verbinding met die groep niet bij je past. Ook nee durven zeggen, vraagt moed. Dat geldt voor slachtoffers van misbruik, voor Republikeinen, voor u en voor mij. Dan kunnen er nieuwe coalities ontstaan. Een integere opstelling verbindt alle mensen van goede wil. Geen slecht gezelschap voor christenen, dunkt me.