Diep geschokt was Pablo Picasso na het bombardement op het Baskische stadje Guernica in april 1937 en heel Europa met hem. Tot dan toe was het in Europa nog nooit gebeurd dat een stad gebombardeerd werd. Met de verwoesting van Guernica en daarmee de wrede moord op haar inwoners werd een deur opengezet naar een gruwelijke vorm van oorlogsvoering die nooit meer gesloten werd.

Haar tragische primeur werd in de Tweede Wereldoorlog gevolgd door Rotterdam, Coventry en Dresden en reikt tot Marioepol en Gazastad. Moraal kan blijkbaar langzaamaan verschuiven. Wij kunnen gewend raken, zelfs aan iets waaraan wij nooit zouden mogen wennen. Bombarderen van steden is in nog geen honderd jaar een onderdeel geworden van vrijwel iedere oorlog. Toch is die eerste schok van Guernica nogal altijd voelbaar in het imponerende schilderij dat Picasso maakte voor de wereldtentoonstelling in Parijs. Het reisde daarna de wereld rond en deed, zoals te zien op de foto, in juli 1956 ook het stedelijk museum in Amsterdam aan. Helemaal links op het schilderij staat een moeder die naar de hemels schreeuwt met in haar armen haar dode kind. Een modern pietà, dat herinnert aan Maria met haar dode zoon. Hier sterft de menselijkheid, hier sterven de zachte krachten.

Vijf jaar geleden verscheen een bundel met een keuze uit de gedichten van Henriette Roland Holst. Zij vocht en schreef een leven lang tegen dat verschuiven van de menselijke moraal. De bundel draagt een weldadig tegendraadse titel die klinkt als een geloofsbelijdenis: De zachte krachten zullen zeker winnen. Ze schreef het gedicht in 1918. Het jaar dat de harde krachten hun faillissement tekenden met het einde van de Eerste Wereldoorlog. Voor zolang het duurde.

Henriette Roland Holst-van der Schalk kwam als dochter van een notaris uit een welgesteld milieu, maar koos vol overtuiging voor het socialisme. Ze stond bekend als Rode Jet en schreef de vertaling van de Internationale: ‘Ontwaakt, verworpenen der Aarde’. In het jaar dat ze ‘de zachte krachten’ schreef werd ze communiste. Op latere leeftijd raakte zij teleurgesteld door het machtsmisbruik waarmee het communisme in Rusland gepaard ging. Vanaf toen gaf ze meer ruimte aan een religieuze onderlaag die door haar gehele werk te bespeuren is.

Zondag 4 februari om 10:00 uur staan we in de Immanuelkerk uitvoerig stil bij het leven van deze krachtige, kleurrijke vrouw. We lezen een kyriegebed van haar waarin de schreeuw van de moeder op de Guernica van Picasso doorklinkt. Maar ook een credo van haar hand, met daarin de zin: ‘Ik geloof aan toekomstige gemeenschap, die op zachte krachten steunen zal.’ Daarnaast weven we een aantal van haar gedichten door de viering heen en verbinden die met persoonlijke verhalen. We laven ons aan haar wankele overtuiging dat niet de lompe, harde krachten aan het langste eind zullen trekken:

De zachte krachten zullen zeker winnen
In ’t eind - dit hoor ik als een innig fluisteren
In mij: zoo’t zweeg zou alle licht verduisteren
alle warmte zou verstarren van binnen. (…)