Noodgedwongen zwijgt sinds oktober 2024 de grote luidklok van de Stefanuskerk te Noorddijk, want de draagconstructie in de toren blijkt aan één kant verzakt. Maar gelukkig hangt sinds 1997 opnieuw een tweede klok in de toren zodat de inwoners van Noorddijk toch op tijd naar de zondagse kerkdienst worden geroepen.
In 1648 kreeg de Stefanuskerk een nieuwe toren – een jaartal dat nog altijd boven de ingang te lezen is – en wellicht verhuisde de oude klok mee naar deze nieuwe toren. Dat er een oude klok was, weten we uit de bewaard gebleven zeventiende-eeuwse kerkvoogdijrekeningen van Noorddijk en een foto van één van de uitgaveposten is hier afgedrukt: “Den 22e dito [= 22 sept. 1660] aen Jurien Alberts betaelt / een ducaton, wegen het halen van de / klocke van Noordijck tot Groningen om / vergoten te worden volgens quitantie 3 gulden, 3 stuiver.”
Detail van de kerkvoogdijrekening van Noorddijk, september 1660. Foto: Tonko Ufkes
In juli 1661 ging de reis omgekeerd, nu ontving Jurriën Alberts vier gulden “voor het brengen van die nieuwe klocke tot Noordijck”. En in februari 1662 kreeg Wilhelmus Jacobus de Vry voor het vergieten in totaal 514 gulden en achttien stuiver.
Wilhelmus Jacobus de Vry
In mei 1622 werd Nicolaes Sickmans de eerste Groninger Provinciaal geschuts- en klokkengieter en zijn werkplaats was in het vroegere Jacobijnerklooster (tussen de Martinikerk en de Oude Ebbingestraat). Na het overlijden van Sickmans in 1635 hertrouwde zijn weduwe Metje Jansen met de uit Deventer afkomstige klokkengieter Wilhelmus Jacobus de Vry – in meerdere opzichten was De Vry dus de opvolger van Sickmans.
De luidklok van Noorddijk, detail: … gieten door W. Jacobus de Vry Ao.1660 …Foto: Jan Bos
De Vry goot kanonnen en natuurlijk ook klokken: in 1639 die van Tjamsweer en daarna o.a. de klokken voor Lettelbert, Baflo, Thesinge en dus die voor Noorddijk. In 1662 vergoot hij de gebarsten klok van Ten Boer en dat hebben de inwoners van dat dorp geweten: toen het gevaarte eindelijk in het torentje hing, moest het geluid en de kwaliteit van de klank nog uitvoerig getest worden. Maar liefst twaalf uur achtereen beierde de nieuwe klok, zodat duidelijk werd dat het goed was.
In het oorlogsjaar 1943 werden vrijwel alle luidklokken van hun plaats gehaald, ook die van Noorddijk, en omgesmolten tot kogels of kanonnen – zaken die ook Wilhelmus Jacobus de Vry goed kende. Gelukkig bleef de klok van Noorddijk gespaard, net als een handvol andere door De Vry gegoten klokken, zoals die van Westerdijkshorn en Eelde.
De kleine klok
In 1715 kreeg de grote klok van De Vrij gezelschap van een kleine klok, gegoten in Enkhuizen. Het randschrift van dit klokje was: “JAN CRANS IN ENCHUYSEN HEEFT MY GEGOTEN TOT DIENST VAN NOORTDEYCK Ao 1714”. Helaas kwam dit klokje na de oorlog niet terug, het verdween in een Duitse smeltoven.
Toch hangen er sinds 1997 weer twee klokken in de toren van de Stefanuskerk, want in 1996 werd door de bewoners van de oude pastorie, de familie Boering, een nieuwe klok aan de kerkvoogdij geschonken. Deze klok, gegoten door klokkengieterij Eijsbouts te Asten (vlakbij Eindhoven), klinkt sinds oktober elke zondag en roept nu de kerkgangers op om te komen. Een deel van het randschrift van dit klokje is: “QVOD RATIO NON QVIT SAEPE SANAVIT MORA” [dikwijls heeft de tijd genezen, wat de rede niet kan verhelpen].
Zo weerklinkt deze relativerende wijsheid elke zondag vanuit de Stefanuskerk over Noorddijk en over de wijde omgeving.
